یک روز پس از حملهی مسلحانه و انتحاری بر نمازگزارن در مسجد امام زمان در شمال کابل که شمار کشتهشدههای آن به 28 تن و شمار زخمیها به 50 تن افزایش یافته، خانوادههای قربانیان این حمله، گور دستهجمعییی در صحن مسجد حفر کرده و اجساد قربانیان این حملهی انتحاری را به خاک میسپارند؛ رویدادی هولانگیز که تاکنون در نوع خود در کابل بینظیر بوده است.
مسجدی که مورد حمله قرار گرفته، در «قلعهی نجارها»، یک محل هزارهنشین و عمدتاً شیعهمذهب، در خیرخانه قرار دارد؛ جایی در قسمت شمالی کابل. در روز جمعهی گذشته، دهها نفر بهشمول زنان، مردان و کودکان برای ادای نماز جمعه به این مسجد رفته بودند. آنچه قریب به اکثر این شاهدان میگویند، این است که مهاجمان از یک موتر نوع هایلکس با رنگ سفید و بدون نمبرپلیت –برخی شاهدان گفتند پلیت سیاه داشت- پایین شده و حمله را بالای مسجد آغاز کردهاند.
مهاجمان در ابتدا یک سرباز پولیس و یک محافظ مردمی مسجد را در دروازهی حویلی میکشند و راه را برای ورودشان به مسجد باز میکنند و به کشتار نمازگزاران شامل مردان، زنان و کودکان میپردازند. مهاجمان در نخست با شلیک گلوله و چاقو مردم را میکشند، از بمب دستی برای کشتار مردم استفاده میکنند و در اخیر که از سوی نیروهای امنیتی محاصره میشوند، دو تن آنان خود را منفجر میکنند.
بیشتر شاهدان عینی گفتند که تعداد مهاجمان چهار نفر بودند. سه انفجار در مسجد رخ داد؛ یک انفجار در دروازهی ورودی مسجد و دو انفجار دیگر در پایان در داخل مسجد. اما مقامهای امنیتی تعداد مهاجمان را دو نفر گفتهاند.
در این انفجارها دهها جزوه قرآن کریم سوخته و قسمتهایی از مسجد تخریب شده است. شیشههای مسجد شکسته و اثرات ناشی از انفجار، گلوله و پرتاب بمب دستی بر در و دیوار مسجد نمایان است.
تاکنون آمارهای متفاوتی از شمار قربانیان این رویداد منتشر شده. تنها در صحن حویلی مسجد 22 گور حفر شده است که روز شنبه جنازهها را یکی پس از دیگری در این گورها گذاشتند. سه گور در گوشهیی حفر شده که قرار است سه عضو یک خانواده؛ یک دختر 12 ساله، مادر و مادربزرگش را در آن دفن کنند. شمار زخمیهای این رویداد بین 50 تا 90 تن گزارش شده است. وضعیت سلامتی برخی زخمیها وخیم گفته شده و احتمال میرود شمار قربانیان این رویداد افزایش یابد.
وزارتهای داخله و صحت عامه 28 کشته و 50 زخمی را تایید کردهاند. کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان شمار کشتهشدهها را ۴۰ تن و شمار زخمیها را ۹۰ تن گفته است.
گروه داعش مسئولیت این حمله را بهعهده گرفته و تصویر دو تن از افرادش را منتشر کرده و گفته که آنان این حمله را انجام دادهاند.
مردم این حمله را محکوم میکنند و میگویند که هدف از اینگونه حملات ایجاد تفرقه میان مذاهب افغانستان است. آنان میگویند که دشمان افغانستان به این هدفشان نخواهند رسید.
آنها سربریدند
فرهاد سخا، یکی از شاهدان عینی گفت خطبهی دوم نماز تمام شده بود که نخست صدای فیر شنیده شد. «گفتند که چهار مهاجم وارد مسجد شدند.» فرهاد میگوید داخل مسجد گیر مانده بودم و دیدم که مهاجمان نمازگزاران را به گلوله میبستند.
او میگوید که مهاجمان پس از کشتار در منزل اول با کسانی دیگر از طریق تلفن، تماس گرفتند و پیام تبریکی دادند که «ما موفق شدیم.» بعداً به منزل دوم رفتند و به کشتار زنان پرداختند: «زنان را سر بریدند.»
از او پرسیدم که آیا با چشم خود دیده که کسی سربریده شده باشد، گفت: «سر بریدند، امیالی جنازهشان موجود است، برویم سیل کنیم به چشم سر که سربریده شده.»
فرهاد گفت مهاجمان ساعت یک بجهی بعدازظهر داخل مسجد شدند و تا ساعت چهار به کشتار مردم پرداختند، اما از نیروهای امنیتی خبری نبود. «چهار مهاجم را دیدم که دو تایش بالا رفت و دو تایش داخل مسجد مردم را قتل کردند. سه انتحار شد و سه مهاجم خود را منفجر کردند. از گاز اشکآور استفاده کردند.»
او گفت پس از چهار ساعت کشتار، نیروهای امنیتی بهرهبری مرادعلی مراد، معین ارشد امنیتی وزارت داخله دیوار غربی مسجد را تخریب و داخل مسجد شدند و گیرماندگان را نجات دادند.
یکی دیگر از شاهدان عینی گفت که آثاری از مهاجمان بهجز یک پای باقی نمانده است. «دکانداران مقابل مسجد گفتهاند که یک موتر هایلکس مهاجمان را پایین کرد.»
حاجی عبدالرزاق، یکی از گیرماندگان حدود دو ساعت خود را زیر چهار جسد پنهان کرده و اینگونه زنده مانده است.
عبدالرزاق میگوید که دو مهاجم انتحاری یکی با لباس نظامی و دیگری با لباس عادی داخل مسجد شدند. «ما یک 10 نفر زیر زینه پنهان شده بودیم. یکی از مهاجمان بعداً زیر پردهها را تلاشی کرد و به ما که رسید گفت که این بیناموسها کلگیشان همینجا پنهاناند و ما را به گلوله بستند. هفت نفر ما شهید شدند که من زیر چهار شهید بودم.»
او میگوید دو مهاجم بهمدت سه ساعت در منزل اول و دوم دست به کشتار زدند تا اینکه نیروهای امنیتی رسیدند. به گفتهی او، مهاجمان از طریق تلفن به افرادی در آنسوی خط میگفتند که ما موفق شدیم و دیگر نیاز نیست که نیرو بفرستید.
نجاتیافتگان این رویداد و وابستگان قربانیان از دولت خواستند که به امینت مردم توجه کنند. برخی از این افراد هشدار دادند اگر دولت امنیت آنان را تأمین نکنند، آنان خود دست به سلاح خواهند برد تا امنیتشان را تأمین کنند.
ششمین حمله در یک سال
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان این حمله را به شدیدترین الفاظ محکوم کرده و حمله بر اماکن مقدس (مساجد) و نمازگزاران را یک عمل غیرانسانی و غیرقانونی خوانده که در مغایریت صریح با احکام دین مقدس اسلام، قواعد حقوق بشر دوستانهی بینالمللی، قوانین ملی و اسناد بینالمللی حقوق بشر قرار دارد.
این کمیسیون از دولت افغانستان، نهادهای عدلی و قضایی، بهویژه از نیروهای امنیتی و کشفی کشور خواسته عاملان این رویداد را هرچه عاجل شناسایی و مورد پیگرد عدلی قرار داده و امنیت جانی شهروندان کشور را بهصورت همهجانبهی آن تامین کنند.
هیأت معاونت ملل متحد در افغانستان (یوناما) این حمله را محکوم کرده و گفته که بر اساس معلومات یوناما، این حمله ششمین حمله در سال جاری میباشد که مساجد شیعیان در افغانستان را هدف قرار داده و مجموعاً باعث کشته شدن حداقل ۶۴ غیرنظامی و زخمی شدن ۱۱۸ تن دیگر شده است.
در اعلامیهی یوناما آمده است که از میان این رویدادها، چهار حمله در هرات و دو حمله در کابل رخ داده است. دولت اسلامی شاخهی خراسان مسئولیت سه حمله از این شش حمله، بهشمول حملهی اخیر را به عهده گرفته است.
دیدهبان حقوق بشر حمله بر این مسجد را «نقض جدی قوانین جنگی» و «جرایم جنگی» خوانده است. این نهاد بینالمللی از طرفهای درگیر در جنگ خواسته است تا خشونت علیه غیرنظامیان را متوقف سازند.
شاهدان رویداد و مردم حاضر در روز شنبه در این مسجد از دولت انتقاد میکنند که در قبال تأمین امنیت مساجد و مراسم مذهبی کوتاهی میکنند و حتا شماری دولت را متهم به همدستی با عاملان اینگونه رویدادها میکنند.
همچنان آنان انتقاد دارند که نیروهای امنیتی پس از چهار ساعت که مهاجمان کشتار مردم را به اتمام رساندند وارد مسجد شدند. آنان از عملکرد ضعیت و همراه با تأخیر نیروهای امنیتی برای نجات مردم سخت انتقاد دارند.