تلگراف – بِن فارمر و اختر ماکوئی
شدیدترین خشک‌سالی قرن حاضر افغانستان، «غلام» و خانواده‌اش را با گزینه‌های بسیار سختی روبه‌رو کرده است. او شاهد از بین رفتن زمین و تلف‌شدن مواشی‌اش بوده است. همانند هزاران نفر دیگر غلام، خانواده‌اش را به این امید که دولت افغانستان می‌تواند آن‌ها را از قحطی‌زدگی نجات دهد، به شهر هرات منتقل کرده است. هرات یکی از مراکز تجاری معروف افغانستان با ایران است.
گیرمانده در برزخ تمام‌عیار از بلاتکلیفی و خیمه‌های رقت‌انگیز کنار جاده، غلام و خانواده‌اش اکنون به این می‌اندیشند که آیا بهترین فرصت باقی‌مانده ترک کشور شان است یا خیر؟
در سال جاری شمال و غرب افغانستان با توجه به این‌که باران اندک در چند سال اخیر کشاورزی در این مناطق را سقوط داده است، شاهد شدیدترین خشک‌سالی دهه‌های اخیر اند.
خشک‌سالی شدید در مجموع 20 ولایت را تحت تاثیر قرار داده است. بلخ، غور، فاریاب، بادغیس، هرات و جوزجان در مناطق غربی و شمالی افغانستان ولایاتی اند که بیشترین آسیب را از خشک‌سالی دیده‌اند.
بحران خشک‌سالی بار سنگین دیگر بر روی دوش افغانستان است. کشوری که اقتصاد آن ضعیف است و خشونت در آن موج می‌زند.
برای بسیاری‌ها ممکن است خشک‌سالی همان حکم رسیدن کارد به استخوان را داشته باشد. امری که آن‌ها را به ترک افغانستان و در پیش‌گرفتن مسیری مجبور می‌کند که میلیونها هموطن‌شان در جست‌وجوی کار و زندگی بهتر در یک کشور همسایه یا حتی فراتر از آن در اروپا، آن را پیموده‌اند.
هفته‌ی گذشته در اردوگاهی متشکل از 100 خانواده که همه به دلیل خشک‌سالی خاک و دیار خود را ترک کرده بودند، غلام 45 ساله به تلگراف گفت: «ما با فاجعه روبه‌رو هستیم. می‌توانم به شما اطمینان دهم که برخی از شب‌ها، هیچ‌یک از این خانواده‌ها نانی برای خوردن نداشته‌اند و گرسنه خوابیده‌اند. اگر به ما در این‌جا کمک نشود، مجبور خواهیم شد که به ایران یا پاکستان برویم.»
او گفت که ناامیدی‌اش به این معنا است که مهاجرت از سر ناچاری تنها اقدامی نیست که او در نظر گرفته است.
او گفت: «اگر ببینم پسرم به خاطر گرسنگی جان می‌دهد، هرکاری برای نجات جانش انجام خواهم داد.»
او ادامه داد: «من به داعش یا طالبان خواهم پیوست. به خاطر این که پسرم گرسنه است، من با هرکسی که به من پول بدهد تا جان پسرم را نجات بدهم، یک‌جا می‌شوم. همه همین‌طور فکر می‌کنند.»
پس از بارش برف بسیار اندک در افغانستان در طی زمستان گذشته (که خود کم‌سابقه بود) که چرخه‌ی آب‌وهوایی La Nina در اقیانوس آرام مقصر آن دانسته شد، بارش باران در بعضی از مناطق تا 70 درصد کمتر از حد نرمال ثبت شده است. سطح آب به حدی پایین رفته که چاه‌ها خشک شده‌اند.
سازمان ملل برآورد کرده است که دست‌کم 1.4 میلیون نفر در ماه‌های آینده نیازمند کمک غذایی فوری هستند.
غلام زمانی که متوجه شد برای خانواده‌اش چیزی در بساط ندارد، از ولسوالی قیصار ولایت فاریاب به شهر غربی هرات فرار کرد.
او گفت: «من چند گوسفند و مزرعه در شهرم داشتم. گوسفندانم مردند و زمینم حالا مثل یک بیابان است. ما الاغ‌های زیادی داشتم. آن‌ها را در بیابان رها کردیم تا جان دهند، زیرا چیزی برای خوراندن به آن‌ها نداشتیم.»
حاجی عبدالقیوم 54 ساله از ولسوالی پشتون‌کوت ولایت فاریاب که در اردوگاهی از خیمه‌های کهنه در مجاورت غلام زندگی می‌کند نیز امیدش را به مهاجرت بسته است.
او گفت: «من حداقل 50 گوسفندم را از دست دادم و آن‌هایی که زنده مانده بودند را فروختم تا به هرات برسم. دو پسر جوانم در ایران کار می‌کنند، اما آن‌ها نمی‌توانند ما را نان دهند. حالا آماده می‌شوم که خودم با تمام خانواده‌ام به ایران بروم. زندگی در این‌جا خیلی دشوار است. هیچ کاری وجود ندارد. اگر وضعیت در ایران برای خانواده‌ام خیلی خوب نبود، تصمیم دارم که مثل بعضی از خویشاوندانم به ترکیه بروم.»
سال‌ها جنگ و ناچاری اقتصادی به این معنا است که افغانستان یکی از بزرگ‌ترین جمعیت‌های پناهندگان و مهاجران در جهان را تولید کرده است.
از زمان تهاجم روسیه به افغانستان، میلیونها پناهنده‌ی افغان در پاکستان، ایران و سایر کشورها به سر می‌برند. مهاجرت به ایران، پاکستان و کشورهای خلیج فارس در جست‌وجوی کار برای افغان‌ها معمول است و در سال‌های اخیر با شدت‌گرفتن جنگ با طالبان، تعداد زیادی هم به اروپا رفته‌اند.
افغان‌ها در طی بحران مهاجرت اخیر دومین گروه بزرگ مهاجران را تشکیل می‌دهند. در سال 2015 بیش از 178 هزار و در سال 2016 بیش از 183 هزار افغان که عمدتا جوانان اند در اتحادیه اروپا درخواست پناهندگی داده‌اند.
احمدی گل رییس‌برنامه کمک سازمان بین‌المللی مهاجرت در افغانستان می‌گوید که مردم به ندرت از کشور به یک دلیل واحد فرار می‌کنند.
او می‌گوید که خشونت‌های جاری و عدم اشتغال در فرار افغان‌ها از کشور نقش دارند اما اکنون خشک‌سالی به این روند افزوده است.
خشک‌سالی هم‌اکنون هزاران خانواده و ده‌ها هزار نفر را به ترک خانه‌های شان و رفتن به سوی شهرهایی همچون هرات مجبور کرده است.
آغوش ایران و پاکستان بیش از این برای مهاجران افغان باز نیست. هر دو کشور اخیرا تلاش کرده‌اند تا تعداد زیادی از مهاجران به کشور شان بازگردند.
با این‌حال مقامات محلی می‌گویند که خشک‌سالی بسیاری‌ها را مجبور کرده است تا فرصت‌شان برای رفتن به خارج را، حتا اگر موقتی باشد، امتحان کنند.
نجیب محبی عضو شورای ولایتی هرات می‌گوید: «بسیاری از مردم به دلیل خشک‌سالی کشور را ترک کرده‌اند. کسانی که نمی‌توانند کشور را ترک کنند، خانه‌های شان را رها کرده و به شهرهای بزرگ کوچ می‌کنند.»
یکی دیگر از کشاورزان به نام بهاوالدین می‌گوید که کسی خشک‌سالی بدتر از خشک‌سالی امسال را به یاد ندارد.
این کشاورز 43 ساله از ولایت بادغیس ادعا می‌کند که در سال جاری زمین‌هایش حتا یک قطره باران را به خود ندیده‌اند.
او می‌گوید: «من گوسفند داشتم اما اکثر آن‌ها تلف شدند. همه چیزم را از دست داده‌ام. نه تنها من بلکه همه‌ی این مردم پس‌انداز زندگی‌شان را از دست داده‌اند. ما مردمانی هستیم که هیچ چیز نداریم. من از دولت هیچ‌چیزی دریافت نکرده‌ام. هنگامی که به دولت مراجعه می‌کنیم، می‌گویند ’ما به شما کمک خواهیم کرد‘. دو ماه می‌شود که پاسخ آن‌ها به ما همین است. یک پیرمرد 100 ساله به من گفت که او چنین خشک‌سالی یا چنین وضعیت بدی را در منطقه به یاد ندارد.»