سرانجام پس از ماه‌ها بحث و گفت‌وگو میان حکومت، کمیسیون انتخابات و شماری از احزاب سیاسی کشور طرح پیشنهادی احزاب برای انتخابات روز یکشنبه در «پنجمین جلسه‌ی کمیته مشترک کمیسیون انتخابات، حکومت و نمایندگان شماری از احزاب سیاسی در مورد بررسی طرح انتخاباتی احزاب سیاسی» رد شد.
دفتر مطبوعاتی معاونت دوم ریاست جمهوری در اعلامیه‌یی گفته است که «رییس کمیسیون مستقل انتخابات نظارت احزاب بر پروسه انتخابات را براساس یک مکانیزم مشخص حق قانونی احزاب سیاسی دانست اما استفاده از تکنالوژی بایومتریک را هم از لحاظ میعاد زمانی و هم از لحاظ تضمین شفافیت و اجرای به موقع از جانب کمپنی ارایه کننده، غیر ممکن دانست.»
بیش از 20 حزب سیاسی از سال گذشته تاکنون خواهان تغییر سیستم انتخاباتی اند و در کنار آن استدلال می‌کنند که حکومت و کمیسیون زمینه‌ی بایومتریک رای‌دهندگان و ایجاد اتاق نظارت احزاب سیاسی از روند انتخابات را فراهم سازند.
این احزاب مدعی اند که طرح کنونی یا SNTV پاسخگوی نیازمندی افغانستان نیست و از به هدر رفتن آرای مردم جلوگیری نمی‌کند. به باور این احزاب، نظام انتخاباتی MDR یا نظام چند بعدی علاوه بر پاسخگو بودن، زمینه‌ی مشارکت همگانی را نیز در انتخابات فراهم می‌سازد.
کمیسیون انتخابات افغانستان در آغاز اعلام کرد که انتخابات پیشرو به‌صورت الکترونیک برگزار می‌شود اما چندی بعد تصویب شد که انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها در 28 میزان با استفاده از تذکره‌های کاغذی شهروندان برگزار می‌شود.
چرا بایومتریک؟
احزاب سیاسی در ماه حوت سال گذشته طرح سه ماده‌یی را برای حکومت و کمیسیون انتخابات پیشنهاد کردند که بایومتریک رای‌دهندگان یکی از این خواسته‌ها بود. طرح تغییر سیستم انتخابات رد شد اما احزاب بر بایومتریک شهروندان همچنان تاکید کردند. سرانجام پس از پنج جلسه حکومت و کمیسیون انتخابات به درخواست احزاب سیاسی پاسخ منفی دادند هرچند تایید شده که نظارت احزاب از روند انتخابات را برای سلامت و شفافیت انتخابات ضروری می‌دانند.
استدلال احزاب سیاسی این است که براساس تذکره‌های کاغذی و شیوه کنونی که کمیسیون مستقل انتخابات در پیش گرفته است، انتخابات با تقلب گسترده همراه خواهد بود. در ماه‌های گذشته رهبران سیاسی حداقل چندین بار موضع‌گیری کرده و آمار نُه میلیون ثبت‌نام کننده را که کمیسیون انتخابات اعلام کرده، زیر سوال برده‌اند.
نور رحمان اخلاقی، عضو شورای رهبری جمعیت اسلامی افغانستان و یکی از نمایندگانی که در جلسات با حکومت حضور داشته می‌گوید احزاب سیاسی با یکی از شرکت‌ها نشست داشته و براساس ادعای آن شرکت، بایومتریک در روز انتخابات می‌تواند جلو تقلب را بگیرد.
آقای اخلاقی مدعی است: «در سومین نشست یکی از شرکت‌ها طرح بایومتریک را ارایه کرد و گفت طی دو و نیم ماه تطبیقش می‌کند. کمیسیون و یوناما هیچ دلیلی برای رد طرح نداشتند. دیگر مشکل تخنیکی وجود ندارد و اصل مشکل، سیاسی است.»
نمایندگان احزاب سیاسی استدلال می‌کنند که آنان «ثابت کرده که با راه‌اندازی سیستم بایومتریک در مدت باقی مانده، می‌تواند از تقلب جلوگیری کرد اما اراده جلوگیری از تقلب در کمیسیون و حکومت نیست.»
انور الحق احدی، رییس جبهه ملی نوین افغانستان به این باور است که حکومت آرزوی این را ندارد که انتخابات براساس بایومتریک برگزار شود و در پاسخ به طرح احزاب می‌گوید که «وقت نیست.»
بایومتریک ناممکن است
در جلسه‌ی روز یکشنبه حکومت، کمیسیون انتخابات و نمایندگان احزاب سیاسی سرور دانش، معاون دوم رییس جمهور در جمع‌بندی جلسه گفته است که حکومت از نگاه اصول با طرح سه فقره‌ی احزاب مخالفت ندارد اما درباره طرح بایومتریک از نگاه زمانی و از لحاظ تخنیکی، «در مورد پیشنهاد کمپنی مربوطه اطمینان وجود ندارد.»
در اعلامیه‌ی معاونت دوم آمده است: «در عین حال حکومت افغانستان همچنان که در گذشته بیش از هر نهادی دیگری بر استفاده از تکنالوژی بایومتریک در انتخابات تأکید داشته است، اکنون نیز در صورتی که کمیسیون مستقل انتخابات موافق باشد، حکومت افغانستان مشکلی ندارد و همچنان حکومت از کمیسیون مستقل انتخابات می‌خواهد که زمینه‌ی استفاده از تکنولوژی را در انتخابات ریاست جمهوری فراهم کند.»
اما گلاجان بدیع صیاد، رییس کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان می‌گوید که کمیسیون در سه ماه اول تلاش کرد که تمام مراحل انتخابات به شکل بایومتریک باشد اما چهارده ماه طرح کمیسیون در انتظار ماند و پاسخ مثبت دریافت نکرد.
او در مناظره‌ی انتخاباتی که از سوی تلویزیون طلوع نیوز برگزار شده بود، گفت که حکومت، جامعه جهانی و جامعه مدنی از طرح کمیسیون انتخابات حمایت نکردند و یک شرکت لوژستیکی که حاضر به همکاری شد، معلوم شد که این شرکت تجربه‌ی انتخاباتی در هیچ کشوری نداشته است.
او گفت شرکتی که خود را چاپانی معرفی کرده و خواهان همکاری در بخش بایومتریک بود، از سوی سفیر جاپان تایید نشده و کمیسیون نمی‌تواند روی شرکتی که هیچ تجربه‌ی انتخاباتی ندارد، اعتماد کند و یک روند ملی را به چالش بکشد. او اما افزود که گزینه‌ی بایومتریک در روز انتخابات منتفی نیست.
در پاسخ به این گفته‌ها انورالحق احدی می‌گوید که شرکتی که می‌خواست سیستم بایومتریک را ارایه کند، هر چهار مرحله‌ی انتخابات را می‌توانست بایومتریک کند و می‌توانست دو سه ساعت پس از ختم انتخابات نتیجه آن را اعلان کند.
او گفت: «آن‌ها می‌گوید که حکومت مخالف بود و دونر هم نداشت. ما چیز خاص نشنیدیم که کمیسیون آن را رد کرده باشد. زیادتر رد از طرف حکومت بود.»
حالا چه می‌شود؟
احزاب سیاسی بر عملی شدن طرح شان تاکید دارند. محمد ناطقی، عضو ارشد حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان می‌گوید که حکومت اراده‌یی برای پذیرش طرح احزاب ندارد و در پی تحمیل سیستم SNTV است.
او به روزنامه اطلاعات روز گفت که خواسته اساسی احزاب تغییر سیستم انتخابات به نظام چند بعدی یا MDR است و بایومتریک رای‌دهندگان در کنار آن از دیگر خواسته‌ها. او گفت که در دو جلسه‌ی تخنیکی یک شرکت آلمانی که تجربه‌ی همکاری در بخش انتخابات در چندین کشور را دارد، طرح بایومتریک را ارایه کرد و حکومت و کمیسیون انتخابات دلیل تخنیکی برای رد آن نداشت.
آقای ناطقی گفت که در حدود 28 حزب سیاسی روز دوشنبه بار دیگر به عملی شدن خواسته‌های شان تاکید کردند و در روزهای آینده یک نشست سه جانبه با دیگر جریان‌های سیاسی برگزار می‌شود و سپس تصمیم نهایی گرفته خواهد شد.
او گفت که احزاب انتخابات را تحریم نخواهند کرد اما گزینه‌های عملی دیگر روی دست است که پس از نشست سه جانبه به مردم افغانستان اعلام خواهد شد.
نمایندگان احزاب سیاسی استدلال می‌کنند که در صورت پذیرفته نشدن طرح آنان انتخابات پارلمانی پیشرو با تقلب گسترده همراه خواهد بود و زمینه را برای ایجاد یک بحران سیاسی دیگر که خطرناک‌تر از بحران انتخاباتی 2014 خواهد بود، فراهم می‌کند.