فروشگاه آنلاین کلیک، ساعت هشت شب، 15 ثور، سفارشی دریافت میکند. مشتری موقعیتش را جایی در حوزهی هفتم شهر کابل میگوید. چون این فروشگاه از طرف شب به دلیل ناامنی به جاهای که خارج از ساحهی سبز باشد، خدمات ارایه نمیکند، تحویلی سفارش را به فردای آن شب موکول میکند. فردای آن شب، ساعت 10 صبح گروه توزیع فروشگاه کلیک سفارش مورد نظر را آماده کرده و «پیک موتوری» برای هماهنگی بیشتر با مشتری به تماس میشود. مشتری از موقعیت و زمان مشخصی که در آنجا قرار است جنس را تحویل بگیرد، به پیک موتوری اطمینان میدهد. پیک نزدیک ساعت 11 قبل از ظهر به مکان مشخص شده میرسد. وقتی به آنجا میرسد توسط شش فرد مسلح محاصره میشود. سپس به کوچه خلوت و باریکی منتقل میشود. دزدان تمام اجناس و پول نقد او را میگیرند و خود او را نیز با ضربات چاقو و پنجهبوکس بر صورت و پایش، زخمی میکنند و از ساحه فرار میکنند.
این پنجمین بار است که فروشگاه کلیک با چنین اتفاقی روبهرو میشود. پیش از این دو بار در ساحه کارته پروان، یک بار در مکروریان و یک بار دیگر در خیرخانه با چنین اتفاقی روبهرو شده است. از چهار رویداد قبلی هیچ کدام را جدی دنبال نکرده، ولی وقتی برای پنچمین بار این اتفاق افتاد، مدیر فروشگاه این رویداد را از طریق حساب کاربری فیسبوکش همگانی کرد.
مسیحالله استانکزی مسئول، کلیک وقتی شنید که برای پنجمین بار این اتفاق برایش افتاده، از جا برخاست و با جمعی از همکارانش به حوزهی هفتم امنیتی پولیس مراجعه کرد. به مامور حوزه وقتی قضیه را شرح داد، مامور از او خواست که عریضهی رسمی از سوی دفتر بیاورد. آقای ستانکزی میگوید او به مامور پولیس گفته است که این قضیه حدود یک ساعت قبل در حوزهی شما افتاده است و شما باید پیگیری کنید: «به نوکریوال گفتم تا من می روم عریضه میآورم قطعا دزد فرار میکند. زود دست به کار شوید، ولی هیچ کسی به حرف من گوش نداد.»
آقای استانکزی میگوید که حوزه هفتم امنیتی در بررسی این قضیه سهلانگاری میکند: «پس از چهار ساعت ضیاع وقت وقتی با عریضه به حوزه برگشتیم، ولی باز آنان با بهانههای چون اینکه اولین بار است در این حوزه چنین اتفاقی افتاده، شانه خالی کردند و ما را جدی نگرفتند.»
در سوی دیگر فرماندهی پولیس کابل میگوید پولیس برای پیگیری قضایایی از این دست جدی عمل میکند و عاملان این قضیه نیز تحت پیگرد هستند. بصیر مجاهد، سخنگوی فرماندهی پولیس کابل میگوید که پیش از این نیز یک رویداد مشابه دیگر در حوزه نهم شهر کابل اتفاق افتاده بود که پولیس دزد را در جا دستگیر کرد: «پولیس برای بررسی این گونه قضایا ارادهی جدی دارد.»
مسئول فروشگاه آنلاین کلیک انتظار دارد که دولت از سرمایهگذاری او در این بخش حمایت و قضیهای را که برای آنان اتفاق افتاده، جدی بررسی کند: «دولت این حادثه را با حادثات که در کوچه و پسکوچه اتفاق میافتد مقایسه نکند. ما یک تجارت کوچک راهانداخته و برای 20 نفر کار ایجاد کردهایم. دولت باید از ما حمایت و توجه جدی کند.»
آقای استانکزی مشکلاتی چون نبود سیستم بانکی منظم و عدم دسترسی گسترده مردم به آن، موجودیت سیمکارتهای غیرقانونی را از عمدهترین عوامل اتفاقهای از این دست و از چالشهای بزرگ تجارت آنلاین عنوان میکند.
رد پای سیمکارتهای غیرقانونی در وقوع چنین رویدادها
آقای ستانکزی میگوید که آنان معمولا از طریق صفحهی فیسبوک و وبسایت سفارش دریافت میکنند. تیم کلیک پس از دریافت سفارش، از مشتری یک شماره تماس میخواهد تا مشخص شود که مشتری واقعی است یا نه. سپس دو تا سه بار به مشتری زنگ میزنند و پس از آنکه از واقعی بودن مشتری اطمینان حاصل کردند، سفارش را به موقعیت تعیین شده، میبرند.
آقای ستانکزی میگوید پس از وقوع این رویداد مشخص شد که حساب فیسبوک مستعار و سیم کارتی که از آن تماس دریافت کرده بودند، غیرقانونی بود.
پیش از این شهروندان در برابر نارساییهای ادارهی تنظیمکنندهی خدمات مخابراتی افغانستان (اترا) اعتراض کردهاند و کارزارهای گستردهای هنوز در شبکههای اجتماعی جریان دارد. به رغم تمامی این اعتراضها و وعدهی مسئولان برای جمعآوری سیمکارتهای غیرقانونی هماکنون فروش این سیمکارتها در روی جادهها در کابل معمول است و برای جمعآوری آن هنوز ادارهی اترا اقدام جدی نکرده است.
مسئول کلیک میگوید اگر سیمکارتی که از آن سفارش دریافت کرده بودند، ثبت و قانونی میبود، یافتن دزدان خیلی ساده میشد.
چالش دیگری که در برابر خریدوفروش آنلاین وجود دارد، این است که سیستم بانکی برای تمام معاملات آنلاین در افغانستان هنوز به اندازهی کافی پیشرفت نکرده است و پول جنس مورد نظر که به صورت آنلاین سفارش داده میشود، نقد پرداخت میشود.
آقای ستانکزی میگوید که اگر سیستم بانکی در افغاستان آنطور که باید جا بیفتد، برای خریدوفروش آنلاین سهولت خیلی زیادی به بار میآورد و رویدادهای از این دست اتفاق نمیافتاد.
بانک مرکزی افغانستان میگوید که از مدتی به این سو برنامهی تبدیل معاملات نقدی به الکترونیکی در کشور روی دست گرفته شده است. ایمل آشور، سخنگوی بانک مرکزی میگوید که هماکنون مالیات شهروندان که از 50 هزار افغانی بیشتر باشد، باید از طریق حساب بانکی به دولت پرداخت شود. به گفتهی آقای آشور این برنامه در کابل تطبیق شده است و در شش زون دیگر در حال تطبیق است.
بر بنیاد اطلاعات بانک مرکزی کشور، کمتر از یک درصد شهروندان کشور با کارتهای اعتباری خرید میکنند. سخنگوی بانک مرکزی میگوید، در حال حاضر حدود 800 هزار نفر در افغانستان از کارتهای اعتباری که بهجای پول نقد در خرید جنس به صورت آنلاین و غیرآنلاین استفاده میشود، استفاده میکنند.
با توجه به آمار احصایهی مرکزی، که نفوس افغانستان را رقمی حدود32 میلیون نفر گفته است، کمتر از یک درصد شهروندان کشور از این کارتها برای خرید استفاده میکنند و هنوز بخش بزرگی از معاملات در کشور با پول نقد انجام میشود.
آقای ستانکزی، مسئول فروشگاه آنلاین کلیک میگوید در چنین شرایطی، فروش آنلاین «طبعا با دشواریهایی همراه است.»
مشکل آدرسیابی در کابل، چالش دیگری است که فروشگاههای آنلاین با آن مواجه است. به گفتهی آقای استانکزی کارمندان کلیک بارها با مشکل آدرسیابی مواجه شدهاند.
از طرفی آقای ستانکزی میگوید که بارها اتفاق افتاده که کارمندان بخش توزیع و انتقال کیلومترها راه رفتند، اما وقتی به مقصد رسیدند، شمارهی تماس مشتری خاموش بوده است. به باور او هنوز فرهنگ خرید آنلاین در بین مردم افغانستان جا نیفتاده است، اما آنان به کارشان امیدوارند.
فروشگاه آنلاین کلیک سه سال پیش کارش را در بخش فروش لباس و پوشاک آغاز کرد. این فروشگاه به عنوان پلی بین مشتری و دکاندار عمل میکند. آقای ستانکزی میگوید او با تأسیس این فروشگاه، برای 20 نفر زمینهی اشتغال را فراهم کرده است. او از کارش ابراز رضایت میکند و میگوید که روزانه 100 تا 120 سفارش دریافت میکند: «بهرغم چالشهایی که این کار دارد، ادامه میدهم و از پا نمیایستم».