با گذشت روزهای بیش‌تر از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان، جنجال‌ها و تنش‌های انتخاباتی نیز رو به افزایش بوده و تا حدی‌که در روزهای پسین روند انتخابات را تقریبا متوقف کرد. نهادهای ناظر و تکت‌های انتخاباتی معترض می‌گویند که تصامیم اخیر کمیسیون انتخابات بر این جنجال‌ها خواهد افزود و فضای انتخاباتی افغانستان را ملتهب‌تر خواهد کرد.
پس از اعتراض برخی از تکت‌های انتخاباتی به بازشماری آرا، معلوم‌نشدن سقف آرای بیومتریکی و خارج‌نشدن آرای مشکوک و نامعتبر از جمع آرای معتبر، کمیسیون انتخابات روند بازشماری را متوقف و روزهای پنج‌شنبه و جمعه هفته‌ی گذشته نشستی را با تکت‌های انتخاباتی «ثبات و همگرایی» به رهبری عبدالله عبدالله، «امنیت و عدالت» به رهبری رحمت‌الله نبیل و «صلح و عدالت اسلامی» به رهبری گلبدین حکمتیار برگزار کرد که بی‌نتیجه پایان یافت. سخن‌گویان این تکت‌های انتخاباتی می‌گویند که کمیسیون انتخابات در این جلسه قناعت آن‌ها را فراهم نتوانست و تلاش داشت که آرای تقلبی و مشکوک را توجیه کند.
اما اعضای کمیسیون انتخابات ناوقت روز شنبه در نشست خبری اعلام کردند که در نشست روز پنج‌شنبه و جمعه در مورد اعتراضات و پرسش‌های این دسته‌های انتخاباتی پاسخ‌های تخنیکی و قانونی ارائه شده است. حوا علم نورستانی، رییس کمیسیون مستقل انتخابات گفت که روند تفتیش و بازشماری آرا برای چند روز متوقف شده بود، روز یک‌شنبه از سر گرفته می‌شود که روز یک‌شنبه روند بازشماری دوباره آغاز شد.
خانم نورستانی با خواندن بیانیه‌ی رهبری کمیسیون گفت که گزارش مفصلی تخنیکی پیرامون مسأله 137 هزار و 630 رای دارای معلومات بیومتریکی و رأی‌دهندگان پروسش شده و 102 هزار و 12 معلومات بیومتریکی که «توسط شرکت درملوگ براساس مشکل تخنیکی خارج از زمان گزارش شده بود» از سوی کارمندان تخنیکی ارائه شدند. در بیانیه آمده که شماری از تکت‌های انتخاباتی آمار پروسس‌شده رای‌دهندگان را با تعداد معلومات بیومتریکی رای‌دهندگان تجزیه و تحلیل نموده است در حالیکه در سطح رای‌دهنده این دو معلومات قابل تجزیه و تحلیل نیست: «زیرا معلومات بیومتریکی رای‌دهندگان که در کارت حافظه ذخیره می‌شود قابل تجزیه و تحلیل است درحالی‌که آمار پروسس شده که در حافظه دستگاه ثبت می‌شود یک عدد تام و غیر قابل تجزیه و تحلیل در سطح رای‌دهنده است.»
خانم نورستانی همچنان گفت که پس از بررسی، تجزیه و تحلیل 137 هزار رأی از سوی دارالانشای این کمیسیون به‌ویژه متخصصین ملی و بین‌المللی، این آرا مشکلی ندارد و بااعتبار شناخته می‌شود. کمیسیون ابهام در مورد این شمار آرا را به مشکلات تخنیکی در شرکت درملوگ نسبت داده است. اما تکت‌های انتخاباتی پیش از این گفته بودند که این آرا از سوی شرکت درملوگ قرنطین شده و باید بی‌اعبتار شناخته شود.
از سویی هم، اعضای رهبری کمیسیون مستقل انتخابات درباره‌ی ۱۰۲ هزار و ۱۲ معلومات بیومتریکی که به گفته‌ی کمیسیون، توسط شرکت درملوگ خارج از زمان رأی‌دهی گزارش شده، اما مسئولیت موثق‌بودن آن‌را نگرفته است فیصله کرده که از این جمله، ۱۳ هزار و ۹۴۹ معلومات بیومتریکی که در ۲۶۲ محل رأی‌دهی خارج از زمان رأی‌دهی ثبت شده و پس از تفتیش و بازشماری در صورتی که تقلب و تخلفات در آن به اثبات برسد، بی‌اعتبار شناخته می‌شود. براساس این فیصله آرای هفت هزار و 92 محل دیگر مشکلی ندارد و با اعتبار شناخته می‌شود.
تکت‌های معترض: کمیسیون در پی سفیدنمایی تقلب است
تکت‌های انتخاباتی که بر روند کار در کمیسیون انتخابات اعتراض دارند می‌گویند که کمیسیون در نشست روز پنج‌شنبه و جمعه نگرانی آنان را در مورد اعتبار بخشیدن آرای مشکوک برطرف نتوانست، بلکه در تلاش بود که برای آرای تقلبی و مشکوک سفیدنمایی کند. این تکت‌ها مدعی‌اند که سقف آرای بیومتریک تاهنوز مشخص نشده، تصفیه معلومات بیومتریک، جداسازی آرای غیرمعتبر از آرای معتبر انجام نشده و کمیسیون خلاف قانون و لوایح عمل می‌کند.
عبدالله عبدالله، رهبر دسته‌ی انتخاباتی «ثبات و همگرایی» روز یک‌شنبه در نشست خبری تصمیمات اخیر کمیسیون مستقل انتخابات را غیرقانونی خواند و گفت که تنها فیصله‌های قانونی مورد احترام مردم افغانستان قرار خواهد گرفت.
آقای عبدالله افزود چگونگی تصمیمات اخیر کمیسیون نشان می‌دهد که این کمیسیون از یک دسته‌ی انتخاباتی- اشاره به دسته‌ی انتخاباتی دولت‌ساز- دستور می‌گیرد و این فیصله اصل اعتبار داشتن آرای بیومتریک را نقض می‌کند. او گفت که تکت انتخاباتی او از بازشماری آرا نظارت نمی‌کند. این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری هشدار داد در صورتی که کمیسیون مستقل انتخابات در تصمیم خود مبنی بر آغاز مجدد روند بازشماری آرا تجدید نظر نکند، تیم «ثبات و همگرایی» از تمامی گزینه‌های قانونی و مشروع برای جلوگیری از تقلب استفاده می‌کند.
در همین حال شورای نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری از اعضای رهبری کمیسیون مستقل انتخابات خواسته است که به‌جای بازشماری و تفتیش آرا، در نخست باید اختلافات داخلی در درون این کمیسیون را حل کنند.
در اعلامیه‌ی این شورا که دیروز (یک‌شنبه، ۲۶ عقرب) در صفحه‌ی رسمی فیس‌بوک احمدولی مسعود، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری منتشر شده، آمده است تا زمانی که آرای پاک و ناپاک از هم جدا نشده و مسیر شمارش در روشنایی اجماع نامزدان محتوای اطمینان‌بخش پیدا نکند، بازشماری آرا از سوی این شورا مورد تأیید قرار نمی‌گیرد.
عارف کیانی از سخن‌گویان دسته‌ی انتخابات «امنیت و عدالت» در گفت‌وگو با اطلاعات روز میگوید که اعضای کمیسیون انتخابات در نشست طولانی دو روزه آجندای جز «سفید کردن روی متقلبین و توجیه کردن تخلفات و تقلبات انتخاباتی که به نفع یک تیم معین صورت گرفته، چیزی دیگری متأسفانه نداشتند.»
آقای کیانی می‌افزاید که این سه تکت انتخاباتی در مورد نگرانی‌های‌شان استدلال کردند، اما اعضای کمیسیون هیچ پاسخی و طرح مدون غیر «از سفید کردن آرای سیاه» نداشتند و قناعت این تکت‌ها حاصل نشد.
کیانی میگوید که بیش از 300 هزار رای مشکوک و غیرمعتبر باید مطابق لوایح و قانون باطل و از دور خارج می‌شد، اما کمیسیون با «قانون‌ستیزی» نمی‌خواهد آن آرا از دور خارج شود. او مدعی است که کمیسیون انتخابات به سه دلیل به این جنجال‌ها پایان نمی‌دهد و آرای مشکوک را از دور خارج نمی‌کند: «تهدید شدن کمیشنران از سوی تیم حاکم، تطمیع کمیشنران از سوی این تیم، منفعت برخی کمیشنران در بحران چون در تقلب‌ها نقش داشتند»
به گفته‌ی او، کمیسیون انتخابات اراده و ظرفیت تخنیکی و توان مدیریتی برای جداسازای آرای سفید از سیاه ندارد و عامل جنجال و بن‌بست فعلی کمیسیون انتخابات و تکت انتخاباتی «دولت‌ساز» است.
پاینده محمد حکمت، از سخن‌گویان تکت انتخاباتی «ثبات و همگرایی» در صحبت با اطلاعات روز میگوید که تکت‌های انتخاباتی خواست‌های فراقانونی ندارند و کمیسیون در نشست‌های روز پنج‌شنبه و جمعه قناعت سه تکت را فراهم نتوانست.
آقای حکمت میگوید که اگر کمیسیون خواست‌های آن‌ها را فراقانونی می‌خواند، باید در نشست‌های با حضور نهادهای ناظر و رسانه‌ها حاضر شوند تا برای مردم روشن شود که کدام طرف بر حق و کدام طرف ناحق است: «کمیسیون کوشش می‌کرد که ما را مصروف بسازد و به حاشیه ببرد. ما می‌گوییم چیزی که طرزالعمل میگوید، عملی کنید. کمیسیون اراده ندارد که مطابق قانون عمل کند.»
او میگوید: «یک موضوع شرم‌آور تازه این است که از دستگاه بیومتریک سومی استفاده شده در حالیکه در روزهای پیش قصه از دستگاه ذخیره بود. خود کمیسیون به این امر اعتراف می‌کند. حتا یک روز پیش و یک روز بعد از انتخابات رای داده شده.»
از سوی دیگر تکت انتخاباتی «دولت‌ساز» که از سوی بسیاری از تکت‌های دیگر متهم به تقلب سازمان‌یافته است، مشکل روند انتخابات را اقدامات برخی تکت‌های دیگر می‌داند که باعث تأخیر در روند انتخابات می‌شود. جاوید فیصل، از سخن‌گویان این تکت در صحبت با اطلاعات روز میگوید که تکت‌های انتخاباتی به رهبری عبدالله عبدالله، گلبدین حکمتیار و رحمت‌الله نبیل مانع پیشرفت پروسه شدند: «چون وظیفه کمیسیون است، ما توقع داریم که نتایج را به‌زودترین فرصت اعلام کند و دیگر پروسه را قربانی بدمعاشی‌ها و کارهای غیرقانونی کاندیدان و کسانی دیگر نسازند.»
نهادهای ناظر: کمیسیون انتخابات به قانون تمکین نمی‌کند
نهادهای ناظر نیز کمیسیون مستقل انتخابات را به اعمال فراقانونی متهم می‌کنند و میگوید که فیصله‌های اخیر کمیسیون در مغایرت با قانون و لوایح انتخاباتی قرار دارد.
نعیم اصغری، از مسئولان بیناد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) در صحبت با اطلاعات روز میگوید که توقع می‌رفت کمیسییون در حضور نهادهای ناظر و رسانه‌ها به نگرانی‌های تکت‌های معترض در چوکات قانون پاسخ می‌داد اما کمیسیون با بن‌بست مذاکرات دو روزه بر دیدگاه‌های قبلی خود تأکید کرده است.
آقای اصغری می‌افزاید که تصامیم جدید کمیسیون مستقل انتخابات و به ویژه آغاز مجدد بازشماری آرا نه تنها مشکل را حل نکرد، بلکه بر جنجال‌ها و مشکلات انتخابات افزود: «پروسه‌ی که به‌صورت شفاف و در چوکات قانون پیش نرود، واضح است که به بن‌بست مواجه می‌شود و بحران را رقم می‌زند.»
آقای اصغری در مورد اعتباردهی آرای مورد منازعه از سوی کمیسیون میگوید که با توجه به اشتراک پایین مردم در انتخابات، 102 هزار رای اگر تثبیت شود که قبل و بعد از وقت اند، باید باطل شود. همچنان در مورد ابهامات و مشکلات 137 هزار رای قرنطین‌شده در حضور نهادهای ناظر وضاحت داده می‌شد و بعدا تصمیم گرفته می‌شد: «این که یک‌سره آرا را معتبر می‌دانند، کمیسیون انتخابات متأسفانه به قانون تمکین نمی‌کند. خواست ما این است که تکت‌های انتخاباتی و کمیسیون به قانون و طرزالعمل‌ها تمکین کنند و پروسه را سیاسی نسازند.»
حبیب‌الله شینواری، مسئول برنامه‌های موسسه دیده‌بان انتخابات و شفافیت افغانستان (ایتوا) در گفت‌وگو با اطلاعات روز میگوید که تصمیم کمیسیون در مورد آغاز مجدد بازشماری محلات مشخص شده از سوی کمیسیون شکایات انتخاباتی قانونی و بازشماری 2423 محل که اطلاعات بیومتریک ندارد، غیرقانونی است و باید هرچه زودتر متوقف شود.
آقای شینواری می‌افزاید که کمیسیون انتخابات و شرکت درملوگ در مورد 137 هزار رای قرنطین‌شده وضاحت دهد که چرا این شمار آرا نخست قرنطین شد و چگونه و براساس کدام معیارها تفتیش و دوباره اعتباردهی شد: «فعلا برای ما نیز 137 رای مبهم است. کمیسیون تمام معلومات در مورد 137 هزار رای را با ما شریک نساخته که چرا قرنطین شد و چرا دوباره معتبر شناخته شدند. در مورد 102 هزار رای دیگر نیز چنین است و ابهامات در مورد این آرا روشن شود.»
شینواری معتقد است که تصمیمات اخیر کمیسیون به‌جای کاهش تنش‌ها، به مشکلات و جنجال‌های انتخاباتی افزوده است. او از کمیسیون می‌خواهد که نخست سقف آرای بیومتریک‌شده را مشخص کند چون، به گفته‌ی او، روشن شدن این مسأله باعث می‌شود که به شفافیت در کار کمیسیون باور کرد.
صغرا سعادت، از بنیاد انتخابات شفاف افغانستان (تیفا) در صحبت با اطلاعات روز با انتقاد از کارکرد کمیسیون میگوید که ظرفیت لازم تخنیکی در کمیسیون انتخابات وجود ندارد تا براساس آن یک تصمیم تخنیکی و بی‌طرف را بگیرد که برای همه مقبولیت داشته باشد.
خانم سعادت معتقد است که کمیسیون در مورد بازشماری آرا سردرگم و دیدگاه روشن نداشت: «کمیسیون پروسه بازشماری را شروع کرد اما واقعا نمی‌دانست که به چه می‌خواهد برسد، چگونه پروسه را پیش ببرد و چگونه دیگران را قناعت دهد. بزرگ‌ترین مشکل ما نبود ظرفیت تخنیکی کافی در میان کمیشنران است که این‌ها نمی‌توانند تصمیم درست بگیرند. مشکل دوم زیر فشار بودن اعضای کمیسیون انتخابات توسط تکت‌های انتخاباتی است. اگر این دو مشکل نمی‌بود خیلی زود نتیجه‌ی انتخابات اعلام می‌شد.»
راه حل: کمیسیون مطابق قانون و لوایح عمل کند
تکت‌های انتخاباتی معترض و همچنان نهادهای ناظر بر انتخابات می‌گویند که یگانه راحل ختم جنجال‌های انتخاباتی و راه حل برون رفت از بحران فعلی این است که کمیسیون انتخابات مطابق قانون و طرزالعمل‌های انتخاباتی اقدام کند.
صغرا سعادت میگوید که هر تصمیم کمیسیون باید مطابق قانون و طرزالعمل و منطق تخنیکی باشد. او تأکید دارد که اعتباربخشیدن به آرای غیربیومتریک و غیرمعتبر هیچ منطق ندارد و مخالف قانون و طرزالعمل‌های انتخاباتی است.
عارف کیانی میگوید که بحران فعلی انتخابات «بحران یک مجهوله» است و راه حل آن این است که کمیسیون انتخابات و تیم «دولت‌ساز» تن به قانون‌پذیری، عدالت انتخاباتی و شفاف‌سازی آرا مطابق قانون بدهد.
تیم ثبات و همگرایی میگوید که خواست آن‌ها از کمیسیون فراتر از قانون نیست و اعضای کمیسیون باید مطابق قانون و طرزالعمل‌های انتخاباتی که خودشان در تهیه آن نقش داشته‌اند، عمل کنند.