دور نخست انتخابات تجربهی خوبی برای کمیسیون مستقل انتخابات است. هریک از مشکلات، اشتباهات، کمکاریها و ضعفها میتوانند این بار برای برگزاری سالم و شفاف دور دوم انتخابات، به نقطهی قوت تبدیل شوند. کمیسیون مستقل انتخابات باید تمامی روند دور نخست را آسیبشناسی و بررسی کرده و دیدگاههای خود را برای سلامت دور دوم با تیمهای انتخاباتی و تمامی نهادهای دست اندرکار انتخابات شریک سازد. کمیسیون مستقل انتخابات فعلا توصیهها و رهنمودهایی را به تیمهای انتخاباتی داده است، خصوصا در مورد ناظران و نظارت جدی بر روند. این کمیسیون از تیمهای انتخاباتی خواسته است که در انتخاب و معرفی ناظران خود در روز انتخابات از دقت بیشتر کار گرفته و ناظران خود را در تمامی محلات رایدهی یک روز پیش از روز رایدهی و همزمان با کارمندان کمیسیون در محلات رایدهی حاضر کنند. این نهاد همچنین گفته است تیمهای انتخاباتی که در محلات رایدهی حضور نداشته باشند، حق درج شکایت را نیز ندارند. به نظر میرسد کمیسیون مستقل انتخابات از کل روند دور نخست، فقط ناظران را به عنوان درس جدی برای دور دوم در نظر گرفته است. کمیسیون تاکنون نشستهای مشورتی زیادی با اعضا، تیمهای انتخاباتی، نیروهای امنیتی، ناظران، جامعهی مدنی و تمامی دست اندرکاران روند داشته است و مشورتها و توصیههای زیادی شنیده؛ اما از میان تمام آنها، فقط موضوع ناظران را مهم دیده است. بدون تردید، نظارت دقیق یکی از ارکان انتخابات سالم و دموکراتیک است؛ اما تنها ناظران نامزدان و تیمهای انتخاباتی نمیتوانند سلامت انتخابات را تضمین کنند، بلکه این ناظران مستقل داخلی و خارجی هستند که مسئولانه و برای سلامت انتخابات نظارت میکنند، نه ناظران تیمهای انتخاباتی. ناظران تیمهای انتخاباتی یک طرف قضیه هستند و آنها قبل از سلامت و مشروعیت انتخابات، به برد تیم و افزایش آرای کاندیدای مورد نظرشان میاندیشند. هرکدام آنها نمایندهی یک نامزد بوده و تلاش مینمایند تا در تبانی با دیگر ناظران یا مأموران رایدهی، آرا را به سود نامزد مورد نظر خود جهت دهند. در چنددور انتخابات شورای ملی و ریاست جمهوری، بیشترین تقلبها از سوی ناظران صورت گرفتند. تنها ناظران مستقلی که از سوی احزاب، رسانهها و جامعهی مدنی معرفی میشوند و از همه مهمتر، ناظران خارجی اند که بیطرفانه از روند انتخابات نظارت کرده و نتیجهی انتخابات را قابل قبول میسازند. از اینرو، باید دولت در این خصوص توجه کرده و تسهیلات و امکانات لازم را برای حضور گسترده و فعال ناظران داخلی و خارجی فراهم کند.
این بار کمیسیون مستقل انتخابات موضوع نظارت را جدیتر گرفته است. به نظر میرسد این نهاد میخواهد با جدی گرفتن ناظران نامزدان، مسئولیت پرسشها، عواقب و تخلفات پس از انتخابات را به دوش تیمهای انتخاباتی بیندازد. اینکه «ناظر شما به پای ورق امضا کرده» یا «ناظر شما در فلان محل رایدهی حضور نداشته»، ظاهرا راه فرار خوبی برای کمیسیون مستقل انتخابات از پیچ و خمهای روند انتخابات است و این نهاد نیز با درک همین باریکی، میخواهد با چسپیدن به ناظران تیمهای انتخاباتی، راه فراری برای خود از تیغ انتقاد و پرسش را پس از انتخابات همواز سازد.
حقیقت این است که حضور ناظر نامزد در محل رایدهی یا امضای آن در جدول شمارش مقدماتی آرا در محلات، به هیچعنوان به معنای رضایت کامل و وحکم قطعی تیمهای انتخاباتی نمیباشد. نباید این امر به معنای سد شدن راه انتقاد و پرسش از عملکرد کمیسیون یا چگونگی روند برگزاری انتخابات تعبیر شود. حضور ناظران تیمها فقط به معنای پاسداری از آرا و جلوگیری از ضایع شدن آرایشان میباشد. بنابراین، صرف حضور ناظران تیمهای انتخاباتی در تمام محلات رایدهی به هیچعنوان به معنای سلامت و شفافیت کامل انتخابات نیست. چه اینکه ناظران خود همواره یکی از عوامل عمدهی تقلب و تخلفهای انتخاباتی بوده و آنها از هر فرصتی برای افزایش آرا برای کاندیدای مورد نظرشان بهره میجویند.
کمیسیون مستقل انتخابات نباید از تمام درسها و تجارب دور نخست انتخابات، به حضور ناظران تیمهای انتخاباتی اکتفا کرده و چشم خود را بر دیگر کاستیها و نارساییهای دور نخست ببندد. این نهاد باید توصیهها و پیشنهادات تیمهای انتخاباتی را در نظر بگیرد، تمامی مشاهدات ناظران را بشنود و ضعفها و کاستیهای خود در دور نخست را بررسی کرده و از تکرار آنها در دور دوم جلوگیری نماید.