چهار روز پس از آغاز کار رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی مربوط به نتایج ابتدایی انتخابات ریاست‌جمهوری کشور، کمیسیون مستقل رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی می‌گوید که مرحله‌ی دسته‌بندی شکایت‌ها در بیش از 90 درصد ولایات تکمیل و مرحله‌ی رسیدگی به آن‌ها آغاز شده است.
زرمینه حقجو کاکر، از سخن‌گویان کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی در صحبت با روزنامه اطلاعات روز گفت که مرحله‌ی دسته‌بندی شکایت‌ها تنها در 10 درصد این ولایت‌ها دیروز (دوشنبه، 9 جدی) جریان داشته است. به گفته‌ی او مرحله رسیدگی به شکایت از امروز آغاز خواهد شد.
پنج روز پیش (پنج‌شنبه، 5 جدی) زهره بیان شینواری، رییس این کمیسیون در یک نشست خبری اعلام کرد که کمیسیون شکایات انتخاباتی در حدود ۱۶ هزار و ۵۰۰ شکایت مربوط به اعلام نتایج ابتدایی انتخابات دریافت کرده است. او افزود که این ارقام نهایی نیست و ممکن تغییر کند. رییس کمیسیون شکایات انتخاباتی گفت که حدود ۱۴ هزار شکایت در ۳۳ ولایت و حدود دو هزار و ۳۰۰ شکایت دیگر در دفتر ولایتی این کمیسیون در کابل ثبت شده است. او گفت که بیش‌تر دسته‌های انتخاباتی شکایات و اعتراض‌های خود را نسبت به نتایج ابتدایی انتخابات ثبت کرده‌اند.
خانم کاکر می‌افزاید که این تعداد شکایت‌ها در دفاتر ولایتی کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی در 16 بخش دسته‌بندی شده است؛ تفاوت آرای بیومتریک با برگه‌ی نتایج، افزایش آرا به نفع یک یا چند نامزد، کاهش آرا به نفع یا ضرر یک یا چند نامزد، شمارش آرای یک نامزد برای نامزد دیگر بخش‌هایی از این دسته‌بندی است.
همچنان بخشی از شکایت‌ها در مورد نتایج ابتدایی انتخابات، شامل دسته‌های استفاده‌ی آرای قبل از وقت، استفاده‌ی آرای بعد از وقت، آرای بدون مشخصات بیومتریک، ابطال آرای یک محل بدون دلیل مشخص، مفقودشدن برگه‌ی نتایج، تغییر در برگه‌ی نتایج بعد از بازشماری آرا، آرای مشکوک، شکایت‌های ناشی از دستگاه بیومتریک و شکایت‌های غیرموجه یا غیر قابل سمع می‌شود. دیگر بخش این شکایت‌ها مربوط به بخش‌های جانب‌داری کارکنان کمیسیون مستقل انتخابات در جریان بازشماری آرا، بازشماری آرا در غیبت ناظران و موارد متفرقه‌ی این شکایت‌ها می‌شود.
با این حال اما نهادهای ناظر می‌گویند که مرحله‌ی رسیدگی به شکایت‌ها در هیچ یک از ولایت‌های کشور آغاز نشده است. زبیر حبیب‌زاده، سخن‌گوی بنیاد انتخابات شفاف افغانستان (تیفا) به اطلاعات روز گفت: «مرحله‌ی بررسی شکایت‌ها در 34 ولایت کشور هنوز آغاز نشده است و کمیسیون هم‌اکنون در حال دسته‌بندی شکایت‌ها بر مبنای مستندات میباشد.»
رسیدگی به شکایت‌ها
از جمع حدود 16 هزار و 500 شکایتی که در مورد نتایج ابتدایی انتخابات به نشر رسیده است، حدود هشت هزار شکایت آن مربوط به دسته‌ی انتخاباتی «ثبات و همگرایی» به رهبری عبدالله عبدالله حدود چهار هزار و 400 آن مربوط به دسته‌ی انتخاباتی «صلح و عدالت اسلامی» به رهبری گلبدین حکمتیار، بیش از سه هزار آن هم مربوط به دسته‌ی انتخاباتی «دولت‌ساز» به رهبری رییس‌جمهور غنی میباشد. دسته‌ی انتخاباتی «امنیت و عدالت» به رهبری رحمت‌الله نبیل نیز 15 شکایت درج کرده است.
زرمینه حقجو کاکر می‌گوید که این دسته‌های انتخاباتی بیش‌ترین شکایت‌شان را در ولایت‌های ننگرهار، قندهار، کابل و هرات به ثبت رسانده‌اند؛ ولایت‌هایی که براساس نقشه‌ی منتشرشده‌ی کمیسیون مستقل انتخابات رییس‌جمهور غنی در آن بیش‌ترین آرا را داشته است. همچنان کم‌ترین این شکایت‌ها در ولایت جوزجان به ثبت رسیده است.
براساس ماده‌ی 91 قانون انتخابات، این شکایت‌ها باید در خلال 15 روز «کاری» بعد از ختم زمان ثبت و درج شکایت‌ها و اعتراض‌ها، باید از سوی کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی نهایی و به طرف‌ها ابلاغ شود. پس از آن، در صورتی که اعتراض در مورد این فیصله‌ها وجود داشته باشند، شاکی در جریان سه روز، شکایت را به دفتر مرکزی کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی ثبت می‌کنند و در مدت ۱۵ روز کاری به آن رسیدگی و نتایج نهایی آن همگانی می‌شود.
با این حال اما، نهادهای ناظر بر روند انتخابات حجم شکایات انتخاباتی و تنش‌های سیاسی میان دسته‌ها و کمیسیون‌های انتخاباتی دانسته، می‌گویند که باید به‌گونه‌ی مستقل و شفاف به شکایت‌ها رسیدگی شود. سخن‌گوی تیفا می‌گوید که با توجه به سرعت کاری در کمیسیون شکایات، ممکن این نهاد برای بررسی شکایت‌ها با چالش زمانی روبه‌رو میباشد: «نظارت ما نشان می‌دهد که کار رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی به کندی پیش می‌رود؛ چون همزمان برای بررسی این تعداد شکایت کم است و هم تنش‌های سیاسی بسیار گسترده میباشد.»
محمدیوسف رشید، رییس اجرایی مؤسسه‌ی انتخابات آزاد و عادلانه‌ی افغانستان (فیفا) به این باور است که از لحاظ کمی شکایات یک رقم درشت را تشکیل می‌دهد و رسیدگی به آن در یک فرصتی که در آن عدالت و شفافیت تأمین شود، کارهای میدانی انجام شود و یا صندوق‌ها دوباره باز شود، از لحاظ زمانی ممکن است انجام تمام این کارها برای کمیسیون شکایات مسیر نباشد. او پیش‌تر به اطلاعات روز گفته بود اگر سطح اعتراض بر فیصله‌های دفترهای ولایتی کمیسیون شکایات بالا باشد، برای دفتر مرکزی این کمیسیون دشوار است که به اعتراض بر فیصله‌های دفترهای ولایتی رسیدگی کند.
رییس اجرایی فیفا افزوده بود که رهبری کمیسیون شکایات در جلسه‌ای با فیفا گفته‌اند که در ولایاتی که شکایات بیش‌تر ثبت شده است، کمیسیون از دفتر مرکزی تیم تخینیکی را از کابل به ولایات می‌فرستد و اگر این وعده عملی شود، مقداری کمک می‌کند که «کمیسیون‌های ولایتی زودتر به فیصله و نتیجه برسند.»
با این حال اما، مسئولان کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی همواره اطمینان داده‌اند که به گونه‌ی شفاف و مستقل به شکایت‌ها رسیدگی می‌کند. چمن‌شاه اعتمادی، رییس دبیرخانه‌ی این کمیسیون می‌گوید که هرچند حجم شکایات زیاد است، اما عمدتا شکایات مشابه است و این امر کار تحلیل و بررسی را آسان می‌کند. به گفته‌ی او، کمیسیون شکایات تلاش می‌کند از نیروی موجود و ظرفیتی که دارد، «استفاده‌ی مطلوب» کرده و مشکلات را رفع کند.
رییس دبیرخانه‌ی کمیسیون شکایات انتخاباتی همچنان با اشاره به رسیدگی به موقع این شکایت‌ها نیز گفت که احتمال دارد این کمیسیون در جمع‌بندی کارش با تأخیر روبه‌رو شود، چون رسیدگی کامل و جامع به شکایات زمان‌بر است و کمیسیون شکایات نمی‌تواند دقت را فدای سرعت کند.