زلمی خلیلزاد، نماینده ویژهی وزارت خارجه امریکا برای صلح افغانستان پس از گفتوگوها در قطر و سفر به اسلامآباد به کابل آمده و میگوید که مذاکرات امریکا و گروه طالبان «پیشرفت قابل ملاحظهای» نداشته است. آقای خلیلزاد روز شنبه، 12 دلو با اشرف غنی رییسجمهور و عبدالله عبدالله، رییس اجراییه بهصورت جداگانه دیدار و در مورد گفتوگوهای اخیرش با طالبان و مقامات پاکستانی به مقامهای افغانستان معلومات داده است.
دفتر رسانههای ریاستجمهوری افغانستان با نشر خبرنامهای از جریان دیدار خلیلزاد و غنی به نقل از آقای خلیلزاد نوشته: «در گفتوگوها با طالبان کدام پیشرفت قابل ملاحظه صورت نگرفته و امیدواریم در این زمینه به یک نتیجه برسیم. منتظر پاسخ روشن طالبان براساس یک میکانیزم عملی برای آتشبس و یا کاهش قابل ملاحظه و پایدار خشونت که مورد قبول مردم افغانستان و حکومت امریکا باشد، هستیم.»
گزارش خلیلزاد از عدم پیشرفت قابل ملاحظهای مذاکرات امریکا و طالبان که تاکنون 11 دور آن برگزار شده، درحالیست که در جریان دور یازدهم مذاکرات، خبرها حاکی بود که دو طرف بر سر کاهش خشونت به توافق رسیدهاند. حتا گروه طالبان به تاریخ 27 جدی گفت که تیمهای مذاکرهکننده هر دو طرف در نشستی در مورد امضای توافقنامه و مراسم آن صحبت کردند: «همچنان هر دو تیم مذاکراتی به وقت عصر امروز و دیروز مذاکرات مثمری داشتند که تاچند روز دیگر نیز ادامه خواهند نمود.»
همچنان پس از ختم دور دهم مذاکرات امریکا و طالبان، زلمی خلیلزاد پس از سفر به کابل و دیدار با سیاستگران افغانستان، به تاریخ 28 قوس گفته بود که روند صلح افغانستان به یک مرحلهی «مهم» نزدیک میشود.
خلیلزاد: امریکا منتظر پاسخ طالبان است
براساس خبرنامهی ریاست اجراییه، زلمی خلیلزاد در دیدار با عبدالله عبدالله گفته که امریکا بر اصل کاهش خشونت با تعریف و مکانیزم مشخص و قابل قبول برای ایالات متحده، حکومت و مردم افغانستان بهعنوان پیششرط امضای توافقنامهی صلح با طالبان پابند است و در این راستا منتظر پاسخ گروه طالبان میباشد.
خلیلزاد همچنان گفته که هیأت مذاکرهکنندهی افغانستان در مذاکرات صلح با طالبان باید فراگیر و همهشمول باشد و از تمام اطراف در افغانستان نمایندگی کند.
عبدالله عبدالله ابراز امیدواری کرده که طالبان با درک واقعیتهای جامعه و با استفاده از فرصت بهدستآمده به صلح تن دهند تا قتل و کشتار هرچه سریعتر در کشور پایان یابد. آقای عبدالله تأکید کرده که صلح و تلاشهای صلح در انحصار هیچ نهاد و گروهی نمیتواند باشد و باید با قضیهی صلح بهصورت فراگیر و همهجانبه برخورد شود.
بیش از یک سال مذاکره؛ چرا مذکرات امریکا و طالبان به کندی پیش میرود؟
11 دور مذکرات امریکا و طالبان که نخستین دور آن در 20 میزان 1397 در دوحه پایتخت قطر برگزار شد، تا کنون فراز و فرودهای زیادی داشته است. پس از ختم دور نهم به تاریخ 9 سنبله که یکی از مهمترین دورهها بود، مذاکرات بهدلیل کشتهشدن 12 تن از جمله یک سرباز امریکایی در انفجار انتحاری طالبان در کابل، از سوی دونالد ترمپ متوقف شد. قرار بود موافقتنامهی صلح میان امریکا و طالبان امضا شود و ترمپ رییسجمهور افغانستان و رهبران طالبان را به کمپ دوید دعوت کرده بود. اما پس از حملهی انتحاری 13 سنبله در کابل، ترمپ به تاریخ 16 سنبله در تویتی گفت که گفتوگوهای صلح میان هیأت امریکایی و گروه طالبان را متوقف و دیدار با رهبران طالبان و اشرف غنی را نیز لغو کرده است.
بعدتر آقای ترمپ گفت که دلیل توقف مذاکرات و لغو دیدار با رهبران طالبان، حاضرنشدن این گروه به پذیرفتن آتشبس بوده است. او گفته بود طالبان در محاسبات خود اشتباه کردند چون به این نظر بودند که تشدید خشونتها منجر به امتیازگیری بیشتر میشود.
بیشتر از سه ماه مذاکرات امریکا و طالبان متوقف بود، تا اینکه دونالد ترمپ، رییسجمهور ایالات متحدهی امریکا به تاریخ هشتم قوس در سفر غیرمنتظره به افغانستان اعلام کرد که مذاکرات صلح با طالبان را دوباره آغاز کرده است. او در پایگاه نظامی بگرام با اشرف غنی نیز دیدار کرد و در سخنرانی خود در جمع نظامیان امریکایی گفت: «آنها نمیخواستند آتشبس کنند، اما حالا میخواهند که آتشبس برقرار شود.»
دور دهم مذاکرات امریکا و طالبان در ۱۶ قوس آغاز و تا تاریخ ۲۲ قوس ادامه یافت. بعد از ختم این دور خلیلزاد در تویتی گفت: «امروز در ملاقات با طالبان، من در مورد حملهی دیروز بر بگرام، که با بیپروایی دو تن را کشت و دهها غیرنظامی را مجروح ساخت، ابراز انزجار نمودم. طالبان باید نشان بدهند که آنها علاقه و توانایی پاسخگویی به آرمانهای افغانها به صلح را دارند. ما یک وقفهی مختصر میگیریم تا آنها با رهبرانشان در مورد این موضوع مهم مشوره کنند.»
دور یازدهم مذاکرات نیز در اخیر ماه جدی ختم شد و پس از آن خلیلزاد از قطر به بروکسل و پاکستان رفت و بعد به کابل آمد.
در این دو دور موضوع اصلی مذاکرات آتشبس و کاهش خشونت بوده است. پس از نشر خبرها مبنی به توافق امریکا و طالبان بر سر کاهش خشونت، حکومت افغانستان آن را بیمعنا و غیرعملی خواند و بر آتشبس بهجای کاهش خشونت تأکید کرد. برخی سیاستگران افغانستان از جمله عبدالله عبدالله، رییس اجراییه و حامد کرزی، رییسجمهور پیشین توافق روی کاهش خشونت را قابل قبول دانستند و برخی از این چهرهها رییسجمهور غنی را متهم به سنگاندازی با استفاده از آتشبس در روند صلح کردند.
حبیبه سرابی، معاون پیشین شورای عالی صلح جنجالهای اخیر بر سر کاهش خشونت و آتشبس را در پیشرفت نداشتن دو دور اخیر مذاکرات امریکا و طالبان بیتأثیر نمیداند، اما میگوید که عامل اصلی که باعث شده مذاکرات صلح امریکا و طالبان به کندی پیش برود این است که در روزهای نخست مذاکره امریکا برای طالبان استیژ و جایگاه داد و این مسأله باعث بالا رفتن توقع این گروه شد.
خانم سرابی میافزاید: «دلیل عمده این است که امریکا در روزهای نخست مذاکره برای طالبان استیژ داد. خواستند و کوشش کردند که بهخاطر انتخابات امریکا و آجندای خود ترمپ طالبان را قناعت بدهند. زمانیکه زیاد به طالبان بها دادند، باعث شد که توقعات طالبان بالا برود. در مذاکره چیزیکه بسیار مهم است مدیریت توقعات است. توقعات باید به شکل درست مدیریت شود تا اینکه طرف مقابل با توقعات بلند پیش نروند. طالبان با یک توقع بلند پیش آمدند. توقعات مدیریت نشد. به این خاطر حالا در آن قسمتیکه متوقف شده بود، ساکت مانده و پیشرفتی ندارد.»
خانم سرابی در صحبت با اطلاعات روز میافزاید که زلمی خلیلزاد در دور قبلی که به کابل آمده بود، در دیداری با شماری از زنان گفت که مذاکرات پیشرفت قابل ملاحظهای نداشته است: «از آن دوره تا این دوره واقعا مذاکرات امریکا و طالبان پیشرفت قابل ملاحظهای نکرده است.»
از سوی هم این عضو شورای عالی صلح میگوید که در پهلوی جایگاه دادن به طالبان، بیتوجهی به دولت افغانستان و دور زدن این کشور روی روند مذاکرات امریکا و طالبان بیتأثیر نبوده است: «باید با نمایندگان افغانستان مشوره میشد تا توقعات همگی گرفته میشد. در حقیقت خواستها و مطالبات مردم در نظر گرفته میشد و بعد امریکا توقعات را مدیریت میکرد.»
با این هم خانم سرابی روند مذاکرات صلح را زمانگیر میخواند و میگوید که نمیتوان برای مذاکرات وقت تعیین کرد و گفت که تا این مقطع زمانی توافق حاصل شود: «اما متأسفانه امریکا این توقع را به مردم داده بود که به زودترین فرصت موضوع را خلاص میکند، اما نشد. امریکا با این دید حرکت میکرد که به زودترین فرصت مشکل را حل خواهد کرد.»
همچنان خانم سرابی میگوید که توافق امریکا و طالبان بر سر کاهش خشونت در واقع پا پسکشیدن این کشور از پیش شرطهایش است، چون در اوایل مذاکرات، نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان میگفت که موضوعات قابل بحث با طالبان شامل چهار بخش از جمله آتشبس است: «تا زمانیکه روی همهی بخشها توافق نشود، در واقع روی هیچ یک توافق نشده است، اما اکنون کوتاه آمده و به کاهش خشونت که تعریف واضع ندارد اتکا کرده است.»
سید اکبر آغا، عضو پیشین گروه طالبان میگوید که سه مسأله، تنش میان امریکا و ایران، رای پارلمان عراق به خروج نیروهای امریکایی از این کشور و مسأله استیضاح دونالد ترمپ گفتوگوهای امریکا و طالبان را در سایه قرار داده و باعث عدم پیشرفت جدی این مذاکرات شده است: «از هر دو طرف خصوصاً از خلیلزاد و همکارانش خواهش میکنم که افغانستان قربانی موضوعات ایران، عراق و استیضاح ترمپ نشود.»
سید اکبر آغا میافزاید که امریکا و طالبان بر سر کاهش خشونت به توافق رسیده است و دو طرف مطمئن است که توافقنامه صلح امضا میشود که براساس همین اطمینان زلمی خلیلزاد به پاکستان رفته و از مقامهای این کشور برای آغاز مذاکرات بینالافغانی کمک خواسته است.