سال 2020، احتمالا یکی از سالهای ویژه و استثنایی در قرن حاضر باشد. در اواخر ماه دسامبر 2019، نوعی بیماری حاد تنفسی در ایالت هوبی چین تثبیت شد که در ابتدا اصلا به نظر نمیرسید یک خطر بالقوه بر اقتصاد جهان و یک تهدید عالمگیر صحی باشد. حدود دو هفته بعد در اواسط جنوری، زنگ خطر به صدا درآمد و دولت چین اعلام کرد که موارد جدیدی از مبتلایان به این بیماری در ایالت هوبی تثبیت شده است. پس از آنکه مقامات صحی چین متوجه شدند که این بیماری واگیر است و با سرعتی بالا و پنهان از انسان به انسان سرایت میکند، در طی دو شبانهروز، تصمیم قرنطینهی کامل شهر ووهان مرکز ایالت هوبی را اعلام و اجرا کردند.
این بیماری تنفسی که پسانتر سازمان صحی جهان بهصورت رسمی آن را کووید 19 نامگذاری کرد و از ویروس کرونا به وجود آمده بود، با سرعت به مرحلهی همهگیری جهانی رسید و از آنجا که هیچ واکسنی برای درمان آن وجود ندارد، دولتهای جهان چارهای جز قرنطینهکردن شهرها و کشورهای درگیری با سرایت این ویروس نداشتند. موجی از قرنطینهی کامل یا قسمی شهرها جهان را فرا گرفت و در اوج این مقررات، حدود نیمی از جمعیت جهان به قرنطینه رفت. مدارس، دانشگاهها، بنگاههای بزرگ تجاری و تجمعات به تعطیلی رفت. فعالیتهای اقتصادی بهشدت محدود شد و قرنطینهی شهرها و کشورها باعث شد سیمای زندگی بشر در سال 2020 متحول و دگرگون شود.
یکی از پیامدهای زندگی در قرنطینه و امتناع از گشتوگذار، تعطیلشدن فعالیتهای آموزشی، اجتماعی و اقتصادی حضوری و جایگزینی روشهای مجازی برای این فعالیتهاست. بخش بزرگی از جمعیت جهان اکنون در قرنطینهی ناشی از مبارزه با کرونا و مهار آن، بهدنبال گزینهها و روشهای مجازی و آنلاین برای پیشبرد فعالیتهای آموزشی و کاری هستند. علاوه بر آن، روشهای مجازی و آنلاین ایجاد و دوام رابطه با دیگران راهی برای فرار از تبعات روحی انزوا و تنهایی است. در دورهی قرنطینه، ارتباطات آنلاین و استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی افزایش سرسامآوری داشته است.
در جستوجوی سرگرمی و آموزش آنلاین
ظریف صفا بختیاری، دانشجوی افغان مقیم در اندونیزیا، منتظر آغاز درسهای ماستریاش است. او از حدود دو ماه به اینسو اجازهی خروج از محل سکونتاش را ندارد و بهصورت آنلاین دورهی آموزش زبان و آمادگی برای آغاز درسهای ماستریاش را میگذراند. دوستاش شبنم حضرتی، 9 هزار کیلومتر دورتر در ترکیه، شبیه به ظریف در کسالت و خستگی روحی ناشی از طولانیشدن قرنطین سعی میکرده راههای خلاقانهای برای گذر ایام و رفع عوارض روحی ناشی از خانهنشینی پیدا کند. ظریف و شبنم، دوست دیگرشان بتول غلامی دانشجوی مقطع لیسانس کمپیوتر ساینس در پاکستان را نیز همراه کردند. این سه جوان افغان یک ماه پیش در اواخر مارچ، با هم به گفتوگو نشستند بلکه راهی برای فرار از روزمرگی ناشی از قرنطینه و در عین حال تبادل دیدگاهها و اطلاعات دریابند. پس از مشورتهای اولیه آنها توافق کردند که با دعوت از دوستان دیگرشان، یک گفتوگوی گروهی و آنلاین برگزار کنند و در این جلسات آنلاین در مورد فیلمهایی که میبینند، کتابهایی که میخوانند یا موزیکهایی که میشنوند با هم گپ بزنند. آنها این جلسات آنلاین را «گفتمان آنلاین 2020» نام نهادند.

شبنم حضرتی، عضو بورد رهبری مؤسسهی افغانستان-کانادا و دانشجوی روانشناسی کودک مقیم در ترکیه، عضو این گروه گفتوگوی آنلاین و یکی از سه عضو مؤسس آن میگوید که او و دوستانش به دنبال راهی بودند که بتوانند سرگرمی مفید خلق کنند و با این سرگرمی روزهای قرنطینه را هدفمند و دوستانشان را مصروف نگهدارند. او میگوید: «اکثر دانشجویان افغان مقیم در خارج از افغانستان، در روزهای قرنطینه در خوابگاههای بزرگ حبس شدهاند. دانشجویان دیگر کشورها موفق شدند به هزینهی شخصی یا به یاری دولتهاشان به خانه برگردند، اما دانشجویان افغان، دور از خانواده و محبوس در اتاقها، در خوابگاههایی بزرگ و ساکت تنها ماندهاند. ما سعی کردیم راهی بیابیم که در حد ممکن این دانشجویان را با همدیگر وصل کنیم. بلکه از سویی با تنهایی، روزمرگی و استرس و افسردگی ناشی از دوران قرنطینه مبارزه کنند و از سوی دیگر با استفاده از این فرصت هرکدام از دیدگاهها و داشتههای علمی همدیگر استفاده کنیم. چنین شد که جلسات آنلاین را برگزار کردیم.»
چند روز پس از اولین گفتوگوی شبنم، ظریف و بتول 7 دانشجوی دیگر نیز به گروه آنها اضافه شد. 10 دانشجوی افغان در نخستین جلسهی آنلاین، پس از مشورت و گفتوگو تصویب کردند که بهصورت رسمی و منظم، جلسات آنلاینشان را در مورد موضوعات علمی و تخصصی برگزار کرده و ادامه دهند. آنها دور اول گفتوگوهایشان را در پنج جلسه برگزار کردند و در این جلسات با استفاده از حضور یکی از ستارههای ورزش افغانستان و یک پزشک در مورد توصیههای صحی لازم برای مبارزه با کرونا و تمرینهای ورزشی سبک و آسان که در محیط خانه ممکن است به گفتوگو پرداختند. علاوه بر آن در این پنج جلسه، 10 دانشجوی افغان دیدگاهها و اطلاعاتشان در مورد برخی موضوعات اجتماعی و روانشناختی را با هم شریک کردند.

پس از اولین دور جلسات، سه دانشجوی افغان سعی کردند در یک وقفهی چندروزه واکنشها و دیدگاههایی را که پس از پایان جلسات از اعضای گروه دریافت کرده بودند بررسی کرده و پیشنهادهای دریافتی برای بهبود برنامه را اجرایی کنند. پیش از آنکه که دومین دور جلسات آغاز شوند، آنها درخواستهای عضویت دانشجویان دیگری را که داوطلب عضویت در گروه بودند پذیرفتند. گروه پس از همرسانی جلساتشان در شبکههای اجتماعی اکنون درخواستهای عضویت جدیدی دریافت کرده بودند که تعداد آنها را به دوبرابر افزایش داده بود. آنها با ارسال ایمیل رسمی حاوی آجندای جلسات، جزئیات گفتوگوها و زمان جلسات به همهی اعضای گروه آماده میشدند که دومین دور جلساتشان را با اعضای بیشتر و آجنداهای متفاوت و متنوع برگزار کنند.
گروه «گفتمان آنلاین 2020» دور دوم جلساتشان را با تنوع بهتر و صمیمیتی بیشتر برگزار کردند. آنها با استفاده از حضور اعضای بیشتر و مهمانانی که هرکدام در حوزهای تخصص داشتند، پنج جلسهی دور دوم گروهشان را با گفتوگو در مورد مطالعات زنان، اقتصاد و کارآفرینی معطوف به کارآفرینیهای آنلاین در دورهی قرنطینه، تکنولوژی، آموزش آنلاین، صحت و توصیههای روانشناختی برگزار کردند. در دور دوم گفتوگو، گروه هر جلسه را با تمرینات میدیتیشن و یوگا پایان میدادند.
«برخطِ 2020»
پس از پایان دور دوم جلسات، اعضای گروه اکنون متقاعد شده بودند که میتوانند به صورتی رسمیتر و مفیدتر جلساتشان را ادامه داده و گسترش دهند. اولین گام، تبدیل عنوان گروه به یک اسم بامسما و درخور حوزهی فعالیتشان و ایجاد آدرسهای رسمی در شبکههای مجازی بود. اعضای گروه بهصورت رسمی عنوانشان را از گفتمان آنلاین 2020 به «برخط 2020» تغییر دادند. اعضای گروه یک صفحهی رسمی در شبکهی اجتماعی فیسبوک، یک کانال یوتیوب و یک آدرس ایمیل با عنوان «برخطِ 2020» ساختند تا مقدمات تبدیلکردن این جلسات کوچک به یک گروه همگانی و پلتفورم قابل استفاده برای اعضای نامحدود را انجام دهند.

«برخطِ 2020» در آستانهی برگزاری سومین دور جلساتاش اکنون بهصورت رسمی سهبرابر بیشتر از آغاز کار، عضو دارد. بیش از 30 دانشجوی افغان و مقیم در کشورهای افغانستان، پاکستان، هندوستان، روسیه، فرانسه، ترکیه، آلمان، قزاقستان، مالیزیا، اندونیزیا، سنگاپور، بنگلهدیش و کویت، منتظرند که سومین دور جلسات گروهی که اکنون یک عنوان رسمی را با خود حمل میکند، متفاوتتر از دو دور قبل برگزار شود.
ظریف بختیاری، یکی از سه عضو مؤسس و مسئول بخش تخنیکی برگزاری جلسات «برخطِ 2020» میگوید که دور سوم جلساتشان را با رویکردی تخصصی و آکادمیک و مهمانانی متخصص و ورزیده برگزار خواهند کرد: «در این دور ما با استفاده از حضور چند پروفیسور و استاد دانشگاه که هرکدام در حوزهی تخصصشان سخنرانی خواهند کرد، در مورد عرفان، دموکراسی و روانشناسی گفتوگوهای مفصل خواهیم داشت.»
شبنم حضرتی، یکی از سه عضو مؤسس و گردانندهی جلسات «برخطِ 2020» میگوید که اگرچه ایدهی ایجاد گروهشان فرار از روزمرگی، خلق سرگرمی و ایجاد فضایی برای تبادل نظریات و فرار از خستگی روحی ناشی از قرنطینه بود، اما آنها اکنون مجاب شدهاند که فعالیتهای «برخطِ 2020» را با رویکردهای بهتر، آموزشی و آکادمیک و نوآوریهای مفید فراتر از روزهای قرنطین ادامه دهند: «ما اکنون با درخواستهای بیشتری برای دریافت عضویت در گروهمان مواجه هستیم. بهدلیل استقبال خوب، روند روبهرشد برنامه، نتیجهی مثبت ارزیابیها و نتایج آموزندهی جلسات، من فکر میکنم فعالیت گروه ما پس از پایان قرنطین و برگشت زندگی به روال عادی نیز ادامه خواهد داشت.»

«برخطِ 2020» با بیش از 30 عضو عمدتا جوان و دانشجوی افغان از کشورهای مختلف در آستانهی برگزای سومین دور جلساتاش اکنون موفق شده همراهی پنج متخصص و مشاور را نیز جلب کند. این پنج نفر که استاد دانشگاه یا از چهرههای علمی هستند، گروه «برخطِ 2020» را مشوره میدهند که چگونه با رویکردهای آکادمیک و سودمند، جلساتشان را برگزار کرده و فعالیت گروه را ادامه دهند.
آقای بختیاری میگوید که در کنار اهداف کوتاهمدت برگزاری این جلسات در دورهی قرنطینه، یکی از اهداف اصلی «برخطِ 2020» ایجاد یک رابطهی عمیق و دوامدار میان نخبگان دانشجویی افغان است که در سراسر جهان پراکنده هستند.