پس از سال‌ها نادیده گرفته‌شدن درخواست مردم مبنی به صادرشدن ماهوار تعرفه مصرف برق، شرکت برشنا (د افغانستان برشنا شرکت) اخیرا اعلام کرد که از این پس تعرفه مصرف برق ماهانه صادر می‌شود و این تغییرات به نفع مشتریان این شرکت است. اما آنچه بررسی اطلاعات روز نشان می‌دهد شرکت برشنا خلاف «قانون تنظیم خدمات انرژی» دست به این کار زده و همچنان این اقدام به نفع تمام مشتریان این شرکت نیست، بلکه به ضرر مشتریانی‌ست که مصرف برق کمتر دارند.
براساس اعلامیه‌ی شرکت برشنا، روند صادرشدن ماهوار تعرفه مصرف برق نخست در کابل و سپس در سایر ولایت‌ها تطبیق می‌شود. تعرفه‌های مصرف برق مشترکین شرکت برشنا در کابل در ماه حمل ماهوار صادر شده است.
مطابق بند اول ماده هفتم قانون تنظیم خدمات انرژی، تعرفه مصرف برق باید از سوی اداره‌ی تنظیم خدمات انرژی پیشنهاد، از سوی وزارت انرژی و آب تأیید و از سوی کابینه منظور شود. چون وزارت انرژی و آب به دو اداره‌ی مستقل تقسیم شد، فعلا اداره تنظیم خدمات انرژی صلاحیت دارد که تغییرات در تعرفه مصرف برق را پیشنهاد کند و این تغییرات باید از سوی کابینه تصویب شود. همچنان بند چهارم ماده بیست و پنجم این قانون روشن کرده که تعرفه مصرف برق به‌طور ماهانه صادر شود.
اداره تنظیم خدمات انرژی می‌گوید که مطابق قانون، شرکت برشنا صلاحیت تغییرات در تعرفه مصرف برق را ندارد و در مورد تغییرات اخیر، این اداره مسئولان شرکت برشنا را روز سه‌شنبه، هفتم ثور به اداره خواسته تا در این زمینه توضیحات دهند. احمدسیر نیک‌زاد، سخن‌گوی این اداره در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که مسأله تعیین تعرفه برق از صلاحیت‌های اداره تنظیم خدمات انرژی است و شرکت برشنا هم باید از آن تبعیت کند. به گفته‌ی آقای نیک‌زاد، مسئولان شرکت برشنا خواسته شده تا از آن‌ها پرسیده شود که روی چه مبنا دست به این اقدام زده و آیا شرکت به‌صورت مستقلانه موضوع را به کابینه پیشنهاد کرده است؟ آقای نیک‌زاد تأکید می‌کند که موقف رسمی اداره تنظیم خدمات انرژی در پیوند به این تغییرات، پس از شنیدن توضیحات و استدلال مسئولان شرکت برشنا روشن خواهد شد.
اما سنگر نیازی، سخن‌گوی شرکت برشنا در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید این شرکت آگاه است که اعمال تغییرات در تعرفه مصرف برق از صلاحیت‌های کابینه است. آقای نیازی می‌افزاید که براساس اقدام اخیر، در تعرفه و قیمت برق تغییر نیامده بلکه تنها در کتگوری تغییر آمده است. به گفته‌ی آقای نیازی، تغییر در کتگوری براساس اساسنامه شرکت برشنا و هدایت رییس‌جمهور اعمال شده است.
رییس‌جمهور اشرف غنی در ماه دلو ۱۳۹۸ خورشیدی از شرکت برشنا خواست تا جلو فساد در این شرکت را گرفته و تعرفه‌های مصرف برق را به‌شکل ماهوار ترتیب کند.
هرچند سخن‌گوی شرکت برشنا می‌گوید که تنها در کتگوری تغییرات آمده و شرکت مطابق اساسنامه چنین صلاحیتی دارد، اما توضیحاتی از سوی شرکت برشنا منتشر شده نشان می‌دهد که نه‌تنها در کتگوری‌ها تغییر آمده بلکه در قیمت کتگوری‌ها نیز تغییر آمده است. مثلا قبلا قیمت برق از صفر تا ۲۰۰ کیلووات دوونیم افغانی بود. حالا قیمت برق از صفر تا ۱۰۰ کیلووات دوونیم افغانی شده است.
سخن‌گوی شرکت برشنا مدعی است که این تغییرات از سوی اداره تنظیم خدمات انرژی تأیید شده است، اما سخن‌گوی اداره خدمات تنظیم انرژی می‌گوید که این اداره در جریان نیست و روی این ملحوظ مسئولان شرکت برشنا را به اداره می‌خواهد تا توضیحات آن‌ها را بشنود.
بر این اساس شرکت برشنا مخالف قانون تنظیم خدمات انرژی دست به این اقدام زده است و همچنان این شرکت در سال‌های گذشته خلاف این قانون تعرفه‌های مصرف برق مشتریان خود را در هر دو ماه یک بار صادر می‌کرد.
به نفع یا به ضرر مشتریان؟
شرکت برشنا با اعمال تغییرات جدید در تعرفه‌های مصرف برق مشتریان خود، مکررا اعلام کرده که تغییرات جدید و صادرشدن ماهوار تعرفه مصرف برق به نفع مشتریان است و در این زمینه اعلامیه‌ها و ویدئوهای توضیحی متعدد منتشر کرده است.
محاسبه اطلاعات روز نشان می‌دهد که تغییرات جدید به نفع مشتریان شرکت برشنا نیست، بلکه مشتریانی برق رهایشی شرکت برشنا که مصرف کم دارند در هر دو ماه ۲۵ افغانی از بابت کمیشن بانکی و مصارف چاپ تعرفه مصرف برق ضرر می‌کند. شرکت برشنا می‌گوید که این شرکت در سراسر افغانستان یک میلیون و ۷۰۰ هزار مشتری برق تجارتی و رهایشی دارد. اگر از این میان یک میلیون آن مشترکین رهایشی باشند، مشترکین در تغییرات جدید، چند میلیون افغانی در هر دو ماه ضرر می‌کنند که این رقم در یک سال به بیش از ۱۰۰ میلیون افغانی می‌رسد. از این مقدار پول، سالانه درصدی بیشتر آن به بانک‌ها می‌رسد و چند میلیون آن به شرکت برشنا که در واقع هزینه‌ی چاپ و پروسیس تعرفه‌های مصرف برق می‌شود.
اگر یک مشتری شرکت برشنا در دو ماه ۶۰۰ کیلووات برق مصرف کند، براساس کتگوری و نرخ‌های سابق برق رهایشی، پول آن دوهزار و ۵۰۰ افغانی می‌شد که با مصارف متفرقه‌ی آن (کمیشن بانک و مصارف قرطاسیه) دوهزار و ۵۲۵ افغانی می‌شد. براساس کتگوری و نرخ‌های گذشته، قیمت هر کیلووات از صفر تا ۲۰۰ کیلووات دوونیم افغانی، از ۲۰۱ تا ۴۰۰ کیلووات سه اعشاریه ۷۵ افغانی و از ۴۰۱ تا ۶۰۰ کیلووات شش اعشاریه ۲۵ افغانی حساب می‌شد.
براساس تغییرات جدید، اگر همان مشتری در یک ماه ۳۰۰ کیلووات برق مصرف کند، مصرف برق وی یک‌هزار و ۲۵۰ افغانی خواهد شد که جمع مصارف متفرقه، مصرف برق یک‌هزار و ۲۷۵ افغانی می‌شود. براساس کتگوری و نرخ‌های جدید، مصرف هر کیلووات برق رهایشی از صفر تا ۱۰۰ کیلووات دوونیم افغانی، از ۱۰۱ تا ۲۰۰ کیلووات سه اعشاریه ۷۵ افغانی و از ۲۰۱ تا ۳۵۰ کیلووات شش اعشاریه ۲۵ افغانی حساب می‌شود.
مصرف برق این مشتری بدون کمیشن بانک و چاپ تعرفه برق در دو ماه براساس سیستم سابق دوهزار و ۵۰۰ افغانی می‌شود و براساس سیستم جدید نیز در دو ماه دوهزار ۵۰۰ افغانی می‌شود. تنها تفاوت در این است که این مشتری قبلا در هر دو ماه ۲۵ افغانی کمیشن بانک و هزینه چاپ تعرفه مصرف برق می‌داد، اما براساس تغییرات جدید، در هر ماه ۲۵ افغانی باید پرداخت کند. بنابراین تغییرات جدید برخلاف ادعای شرکت برشنا به نفع مردم نیست. در صورتی به نفع مردم بود که در قیمت برق تغییرات نمی‌آمد.
اگر یک مشتری دیگر در دو ماه یک هزار کیلووات برق مصرف کند، پول آن براساس سیستم سابق با کمیشین بانک و مصارف چاپ تعرفه مصرف برق، پنج هزار و ۷۷۵ افغانی می‌شود، اما این مشتری اگر ماهانه ۵۰۰ کیلووات برق مصرف کند، پول آن براساس تغییرات جدید دو هزار و ۸۲۵ افغانی می‌شود که در دو ماه پنج هزار و ۶۵۰ افغانی می‌شود. این مشتری براساس سیستم جدید ۱۲۵ افغانی فایده می‌کند.
باتوجه به بررسی قیمت‌های سابق و قیمت‌های فعلی برق، تغییرات جدید به نفع مشتریانی‌ست که برق زیاد مصرف می‌کنند، اما به ضرر مشتریانی‌ست که برق کمتری مصرف می‌کنند.
سنگر نیازی، سخن‌گوی شرکت برشنا می‌گوید که صادرشدن ماهوار تعرفه‌های مصرف برق نه‌تنها به نفع شرکت نیست، بلکه شرکت باید برای پرداخت معاش ۳۱۵ کارمند جدید که در پی این تغییرات استخدام کرده است، سالانه ۶۰ میلیون افغانی پرداخت کند. به گفته‌ی او، این شرکت به ارزش حدود ۳۰ میلیون افغانی تجهیزات خریداری کرده تا تغییرات جدید درست مدیریت و پیش برده شود.
آقای نیازی می‌افزاید که مزیت تغییرات جدید این است که هر مشتری می‌تواند با توجه به درآمد خود در هر ماه، مصارف خود را تنظیم کند. فشار اقتصادی که در نتیجه‌ی صادرشدن تعرفه مصرف برق در دو ماه بر هر مشتری وارد می‌شد، این فشار در هر ماه تقسیم می‌شود.
او همچنان توضیح می‌دهد تحلیل شرکت برشنا این بود که اگر در قیمت کتگورها تغییرات نمی‌آورد، این شرکت ماهانه حدود یک میلیارد افغانی ضرر می‌کرد.