نویسنده: عبدالفتوح شافی‌یف
برگردان: جواد زاولستانی
منبع: Global Voices Online
صلاح‌الدین ربانی، وزیر امور خارجه‌ی جدید افغانستان و پسر برهان‌الدین ربانی، به دلیل آغاز سخنرانی‌اش در پالمان به زبان پشتو، با سدی از انتقادها روبه‌رو شده است. تندترین انتقادها از سوی کسانی می‌آیند که هم‌قوم ربانی اند و به زبان [فارسی] دری صحبت می‌کنند. آنان احساس می‌کنند که ربانی با آغاز سخنرانی‌اش به زبان پشتو که زبان مادری او نیست، به آنان خیانت کرده است.
بر اساس قانون اساسی، [فارسی] دری و پشتو دو زبان رسمی افغانستان اند. با آن‌که به جز حبیب‌الله کلکانی و برهان‌الدین ربانی، تمام حاکمان افغانستان پشتون بوده‌اند، زبان دری که نام دیگر زبان فارسی است، در مکاتبات افغانستان خیلی بیش‌تر کار گرفته می‌شود. هم‌چنان دری زبان چندین اقلیت غیرپشتون این کشور نیز است. قوم تاجک که ربانی از میان آن‌ها برخاسته است، یکی از بزرگ‌ترین اقلیت‌های افغانستان است که به زبان [فارسی] دری صحبت می‌کنند.
به‌زودی پس از سخنرانی ربانی به تاریخ 27 ماه جنوری، عبدالطیف پدرام که رهبر حزب کنگره‌ی ملی افغانستان و از نگاه قومی نیز تاجک است، با انتقاد از حکومت وحدت ملی در صفحه‌ی فیس‌بوک نوشت که این حکومت «غیرقانونی» و «برخلاف قانون اساسی» است. او نیز افزود که ربانی «به زبان مادری خود و فرهنگ فارسی خیانت کرده است.»
این پیام لطیف پدرام در فیس‌بوک به شکل گسترده‌ای دست به دست شد: «وقتی آقای صلاح‌الدین نیمه‌ی اول سخنرانی‌اش را به زبان پشتو متبرک می‌سازد، معنایش این است که زبان پشتو زبان اول این سرزمین است. نمایندگان کشورهای خارجی هم بر همین اساس به یقین می‌رسند. نام این کار خیانت به زبان مادری و فرهنگ غنامند فارسی است. در روایات است که امام ابوحنیفه (رح) گفته بود، می‌شود به این زبان نماز خواند (دکتر سروش)… نامش تسلیم‌طلبی و بی‌همتی است. من به همه‌ی زبان‌های وطنم احترام می‌گذارم و آن‌ها را دوست می‌دارم، من‌جمله زبان پشتو را. اما بحث عدالت‌خواهی چیز دیگری است. زبان فارسی اکثریت زبانی است.»
بسیاری موافقت‌شان را با او ابراز کردند. یکی نوشت: «ﺟﻨﺎﺏ ﺩاﻛﺘﺮ ﺻﺎﺣﺐ، ﺩﻗﻴﻖ ﻓﺮﻣﻮﺩﻳﺪ، ﺑﭽﻪﻫﺎیی ﻛﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﺧﻮﺩ ﺭا ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻗﺮاﺭ ﺩﻫند، ﭼﻪ ﺗﻮقعی باید اﺯ آنان ﺩاﺷﺖ.»
برخی دیگر پدرام را متهم به قوم‌گرایی کردند. احمد ولی حکیمی در نکوهش او نوشت: «جناب پدرام، حیف تحصیل و عمر گران‌بهای‌تان که به این پوچ[ی] وبیهوده[گی] می‌گذرانی [.] تو خاین ملی هستی [،] تو شخص مریض هستی. خدا کند مریضی شما ساری نباشد.»
فضل عزیزی، یکی دیگر از کسانی که در این جدل سهم گرفته بود، نوشت که تابعیت دوگانه‌ی وزیر خارجه‌ی جدید یکی از عوامل موفقیت او در این مقام بوده است: « باید به زبان انگلیسی صحبت می‌کرد. تابعیت انگلیس داشت.»
اما واقعیت این است که رسانه‌های افغانستان گزارش دادند که مجلس نمایندگان افغانستان، به تاریخ 26 جنوری لغو تابعیت دوم او را تصدیق کرد و این راه را برای وزیر شدن او در روز بعد هموار ساخت. با این حال، هنوز هم باید پارلمان افغانستان نصف باقی‌مانده‌ی کابینه‌ی اشرف غنی را که بسیارشان تابعیت یک کشور دیگر را نیز دارند، تأیید کند.
هم غنی که از نگاه قومی پشتون است و هم رقیبش برای ریاست جمهوری، عبدالله عبدالله، تلاش کردند که تیم انتخاباتی‌ای از نگاه قومی متنوع بسازند. مثلا غنی احمد ضیا مسعود، برادر احمد شاه مسعود را به کنار خود کشید. بسیاری از تاجک‌ها به این خاطر، بر احمد ضیا مسعود انتقاد کردند و انتظار داشتند که احمد ضیا مسعود در کنار عبدالله که از دوستان احمد شاه مسعود در زمان جنگ بود و نیمه‌تاجک و نیمه‌پشتون است، بایستد.
صلاح‌الدین ربانی که در سال 2011 سفیر افغانستان در ترکیه بود، در خارج تحصیل کرده و با آن‌که به خاطر پدرش ارتباطات قبیله‌ای قوی تاجیکی دارد، به او به دیده‌ی یک تکنوکرات دیده می‌شود. با آغاز سخنرانی‌اش به زبان پشتو، شاید او می‌خواسته است که شگاف‌های قومی و زبانی در کشور را نزدیک سازد. اما اکنون به نظر می‌رسد که او این شگاف را بیش‌تر ساخته است.