منبع: وال استریت ژورنال
برگردان: جواد زاولستانی
یکی از مقام‌های ارشد ایالات متحده گفت که در ماه دسامبر، نمایندگان ایالات متحده، چین و افغانستان برای گفت‌وگوهای خصوصی در لندن دیدار کردند. این نخستین بار بود که سه کشور برای جست‌وجوی راه‌های آوردن صلح در افغانستان با هم ملاقات کردند.
این ملاقات سری که چند روز پس از دیدار نمایندگان طالبان از پکن صورت گرفت، گام گذاشتن در راهی بود که چین سال‌ها در برابر آن مقاومت کرده بود. این کشور از حضور نظامی ایالات متحده در افغانستان خسته و به دخالت در امور همسایه‌اش بی‌میل بود. یکی از اشتراک‌کنندگان گفت که این سه کشور بار دیگر در ماه گذشته، در امارات متحده‌ی عربی در یک نشست بین‌المللی در باره‌ی افغانستان با هم دیدار کردند.
مقام‌های غربی گفتند که حرکت چین برای گرفتن نقش میا‌نجی، نشان‌دهنده‌ی یک تغییر در سیاست خارجی چین است. چین برای دهه‌ها بر مسایلی داخلی‌اش متمرکز بود. اما اکنون این کشور مسایل جغرافیایی-سیاسی آسیانه را به سنجش و توانایی‌اش را به مثابه‌ی رهبر منطقه‌ای به آزمایش می‌گیرد.
دیوید سیدنی که قبلا در پکن و کابل دیپلمات بوده و از سال 2009 تا 2013 به حیث معاون وزارت دفاع در امور افغانستان، پاکستان و آسیای مرکزی کار کرده، می‌گوید: «به یک معنای خاص، آنان برای رسیدن به موفقیت در افغانستان با ایالات متحده رقابت می‌کنند. آنان می‌خواهند ثابت کنند که می‌توانند بهتر کار کنند.»
مقام‌های امریکایی از بحث روی نتایج مذاکرات ابا ورزیدند. اما اشتراک چین در این مذاکرات به مثابه‌ی بخشی از یک تلاش گسترده‌ترِ دیپلماتیک دیده می‌شود که با رییس جمهور شدن شی جین‌پینگ در سال 2012 آغاز و هر روز این تلاش‌های او جدی‌تر از پیش شدند.
مقام‌های خارجی گفتند که سفر ماه دسامبر طالبان به پکن، دومین سفر آنان در ماه‌های اخیر بود و هفته‌ها پس از سفر اشرف غنی به چین انجام شد. بعد از نشستن بر چوکی ریاست جمهوری، اشرف غنی در نخستین سفر خارجی‌اش به چین رفت.
پکن نیز، وعده‌ی 327 ملیون دالر کمک اقتصادی تا سال 2017 داد و به نظر می‌رسد که اکنون در تلاش یافتن راه‌هایی شده است که با خروج نظامیان ایالات متحده و متحدانش، امنیت افغانستان را بهبود بخشد.
وزیر خارجه‌ی چین گفت که پکن می‌خواهد که با حمایت از روند صلح به رهبری مردم افغانستان، «نقش سازنده» بازی کند؛ اما به پرسش‌های خاص در رابطه به دیدار طالبان و دیگر فعالیت‌های دیپلماتیک آن کشور پاسخی نداد. مقام‌های افغانستان گفته‌اند که از نقش چین استقبال می‌کنند.
کارشناسان می‌گویند که ابتکار چین در رابطه به افغانستان بازتاب‌دهنده‌ی انگیزه‌ی شی جین‌پینگ برای تقویت دیپلماسی منطقه‌ای و موقعیت بین‌المللی چین است و نیز می‌خواهد که نقش ایالات متحده را به عنوان تضمین‌کننده‌ی صلح و آرامی منطقه به چالش بکشد.
طالبان ماه گذشته نخستین بیانیه‌ی‌شان را در این رابطه صادر و تماس‌شان را با چین تأیید کردند. اما آنان دخیل بودن چین در روند مذاکرات صلح را رد کردند. آنان در این بیانیه گفتند که هیئت طالبان به منظور ایجاد مناسبات همسایگی به چین سفر کرده بودند.
دیگر آگاهان امور گفتند که چین امیدوار بود که میزبان گفت‌وگوهای صلح بین طالبان و حکومت افغانستان باشد و به نظر می‌رسد که این تلاش‌ها به درازا خواهند کشید. یک فرمانده ارشد پیشین طالبان گفت که یک هیئت دیگر طالبان به زودی از چین دیدن خواهد کرد و روسیه نیز به این گفت‌وگوها خواهد پیوست. وزارت خارجه‌ی روسیه گفته است که آنان فقط از روند صلح به رهبری مردم افغانستان حمایت می‌کنند.
با وجود احتیاط‌ها در باره‌ی سیاست خارجی قاطع چین در جاهای دیگر، مقام‌های پیشین و کنونی ایالات متحده گفتند که اکنون بعد از یک دهه بی‌میلی، ایالات متحده از کمک چین در افغانستان استقبال می‌کند. آن‌ها گفتند که واشنگتن منتظر جزئیات برنامه‌های چین است.
یک مقام امنیتی افغانستان گفت که چین پیش از این، به آموزش دادن پولیس افغانستان آغاز کرده است و در نظر دارد که تجهیزات نظامی غیرمهلک نیز به این کشور کمک کند.
تا هنوز معلوم نیست که چین اراده‌ی سیاسی یا امکانات دیپلماتیک برای رسیدن به این هدف را دارد یا نه. محمد محقق، یک مقام بلندپایه‌ی حکومت افغانستان گفت: «زمان زیادی خواهد گرفت تا ببینیم که آنان به نتیجه‌ای دست یابند.»
اما چین انگیزه‌ای قوی برای این کار دارد. پکن نگران آن است که بی‌ثباتی در افغانستان و پاکستان منجر به افزایش ناآرامی در ایالت مسلمان‌نشین سینکیانگ گردد، جایی که مقام‌های چینی جدایی‌طلبان اویغور را به خاطر دست‌یازیدن به خشونت مقصر می‌دانند.
این نگرانی‌ها با خروج نظامیان امریکایی و ناتو و محدود شدن نقش‌شان که خالی‌گاه بالقوه‌ی امنیتی ایجاد کرده، افزایش یافته است.
بر اساس گفته‌های یک مقام ارشد امنیتی افغانستان، در جریان انتقال سیاسی پرآشوب افغانستان در سال گذشته، مقام‌های چینی به صورت منظم دیدارهای‌شان از کابل را آغاز کردند و از پناهگاه‌های امن تروریستان نگران بودند.
فرانز میشل ملیبن، فرستاده‌ی خاص اتحادیه‌ی اروپا برای افغانستان گفت که او برای نخستین بار در سال 2013 متوجه افزایش علاقه‌ی چین نسبت به افغانستان شد. او گفت: «آنان در جست‌وجوی جایی بودند که جعبه‌ابزار سیاست خارجی‌شان را پهن کنند. اما آن را طوری انجام دهند که از نگاه استراتژیک تهدیدی به ایالات متحده دیده نشود.»
آگاهان امور می‌گویند که در جریان کنفرانس ماه اکتوبر در باره‌ی افغانستان در پکن، یک جنرال چینی با مطرح کردن یک درخواست پنتاگون از آنان برای تلاش مشترک با چین برای آموزش نیروهای امنیتی افغانستان، اشتراک‌کنندگان امریکایی را شگفت‌زده کرد.
تا همین اواخر، چنین جسارت مشترک دور از پندار بود. مقام‌های امریکایی با ارتش چین تماس گرفته بود، اما بعد از بحث، آنان به این نتیجه رسیدند که منافع جدی در میان‌شان نیست. یک مقام ارشد امریکایی گفت که چین فقط می‌خواست دیدگاه‌های مختلف را به آزمایش بگیرد تا بداند که چه کاری می‌تواند در افغانستان انجام دهد.
ابتکارها برای آوردن صلح در گذشته به شمول برنامه‌ی قطر که توسط ایالات متحده حمایت می‌شد، ناکام گردید.
اما چین برخی امتیازات دیپلماتیک را در دست دارد، به شمول پول که افغانستان شدیدا به آن نیازمند است و تمایل به جلوگیری از افراط‌گرایی اسلامی و مناسبات خوب با طرف‌های اصلی، ایران و روسیه.
آقای غنی از زمان کارش در بانک جهانی در کار با چین تجربه‌ی زیادی دارد. کسانی که با او صحبت کرده‌اند، می‌گویند که او به چین به حیث یک منبع مهم کمک و سرمایه‌گذاری می‌نگرد.
آنان می‌گویند که برعلاو، آقای غنی و دیگر مقام‌ها چین را منبعی برای نفوذ بر پاکستان می‌دانند. پاکستان که طالبان در آن پناهگاه‌های امن دارند، متحد چین است و باید در هر نوع معامله و مذاکره‌ی صلح دخیل باشد.
غنی در سخنرانی‌اش به مناسبت گرامی‌داشت از 60 سالگی مناسبات افغانستان با چین در ماه گذشته گفت: «ما امیدواریم که چین در آوردن صلح به افغانستان نقش فعال بازی کند، چون، هر کاری را که چین می‌کند، آن را با برنامه و دقت انجام می‌دهد. حالا که آنان در این روند دخیل شده‌اند، ما شاهد برداشته‌شدن گام‌های بیشتر برای رسیدن به صلح خواهیم بود.»
چین از فرستادن سربازان خود، به جز اینکه بخشی از یک تلاش ملل متحد برای حفظ صلح باشد، خودداری کرده است. یکی از دیدگاه‌های اشتراک‌کنندگان امریکایی در گفت‌وگوها با چین این است که این کشور برای نیروهای امنیتی افغانستان چرخ‌بال‌های Mi-17 (Mi-17 helicopter) ساخت روسیه فراهم کند که مشابه با هواپیماهایی‌اند که ایالات متحده به افغانستان داده است.
وزارت دفاع چین به درخواست برای ابراز نظر‌شان در این رابطه، پاسخی نداد.
هو شی‌شینگ، کارشناس مسایل افغانستان در انستیتوت چین برای روابط بین‌المللی معاصر که مرتبط با وزارت امنیت دولتی چین است، گفت که چین در باره‌ی تهیه‌ی این نوع تسلیحات سنگین متردد خواهد بود.
اما او آموزش دادن نیروهای امنیتی افغانستان را در بیرون از کشور توسط ایالات متحده و چین به طور مشترک، «قابل دست‌یابی و واقع‌بینانه» توصیف می‌کند، مثلا، آموزش خلبان‌های هلیکوپتر. هر دو کشور، آموزش دیپلمات‌های حکومت افغانستان را به طور مشترک پیش از این آغاز کرده‌اند.
آقای هو که در اکثر گفت‌وگوها و مذاکرات اخیر در باره‌ی افغانستان شرکت داشته، گفت که چین از پاکستان خواسته است که طالبان را به پیوستن به روند مصالحه تشویق کند و کمک‌های بیشتری به اسلام‌آباد پیش‌کش کرده است.
روز دوشنبه هفته گذشته، در یک بیانیه‌ی وزارت خارجه‌ی پاکستان که به دنبال مذاکرات بین چین، پاکستان و مقام‌های دولت افغانستان نشر شد، آمده است که پاکستان به منظور حمایت از روند صلح افغانستان با چین کار خواهد کرد.
پس از کمک به مجاهدین افغانستان علیه نیروهای شوروی در دهه‌ی 1980، چین در یک دهه‌ی گذشته در افغانستان نقش خود را کم‌رنگ نگهداشته است. در دهه‌ی 1990 که طالبان بر سر قدرت بود، چین هیچ‌گاهی مناسبات دیپلماتیک ایجاد نکرد. اما روابط تجارتی‌اش را برقرار ساخت و با رهبران طالبان نشست و از آن‌ها خواستند که از جدایی‌طلبان مسلمان در ایالت شمالی غربی سینکیانگ حمایت نکنند.
بر اساس معلومات دیپلمات‌های غربی و پژوهش‌گران چینی و غربی، چین از سال 2002 به بعد، بیشتر از طریق ملاقات‌ها در داخل پاکستان، تماسش را با رهبران طالبان حفظ کرده است.
در نتیجه، موضع‌گیری چین در افغانستان در اکثر دوره‌ی یک دهه‌ی گذشته، بازتاب دهنده‌ی موضع پاکستان بوده که از دادن نقش سیاسی به طالبان و خروج سریع سربازان ایالات متحده پشتیبانی می‌کرده است. بر اساس گفته‌های کارشناسان چینی و غربی، اما در دو-سه سال گذشته، نگرانی و تردید پکن در رابطه به توانایی پاکستان در زیر نظر نگه‌داشتن تندروی اسلامی، افزایش یافته است.
آقای سیدنی، مقام پیشین پنتاگون گفت: «چین می‌خواهد یک قدرت جهانی باشد. اکنون این کشور می‌فهمد که قدرت جهانی بودن چه قدر سخت است، استفاده از نفوذ و رسیدن به نتایجی که شما می‌خواهید چه قدر دشوار است. من پیش‌بینی نمی‌کنم که آنان ناکام خواهند شد، اما حالا نامعلوم است.»