خشونت «نسل‌کشانه» و نفرت‌پراکنی علیه هزاره‌های شیعه در افغانستان

نویسنده‌ی این سیاهه ماه گذشته در یک نوشته‌ی نسبتا مفصل، هشت روند نقض حقوق بشری هزاره‌ها را تحت حاکمیت طالبان بررسی کرد که از سوی اطلاعات روز به نشر رسید (این‌جا در دسترس است). نوشته‌ی حاضر در ادامه‌ی همان بحث کوشیده نهمین روند را که خشونت «نسل‌کشانه» و نفرت‌پراکنی علیه هزاره‌ها است، مورد بحث قرار دهد.

هزاره‌های شیعه به‌صورت مشخص، به‌دلیل هویت قومی و مذهبی خود، آماج حملات دوامدار قرار داشته‌اند. این حملات، تحت حاکمیت طالبان در ۳۸ ماه گذشته ادامه یافته و «امارت اسلامی»، به انحای مختلف، در تداوم آن نقش مستقیم و غیرمستقیم داشته است. مستندسازی و کاوش فنی ماهیت این حملات از زاویه‌های مختلف، از جمله از لحاظ حقوقی، جامعه‌شناختی و سیاسی، محتاج تحقیق و کارهای گسترده و همه‌جانبه است.

در یک تلاش اجمالی برای تهیه این نوشته، نویسنده توانسته حدود ۶۱ حمله را در این ۳۸ ماه حاکمیت طالبان شناسایی و فهرست کند. این حملات شامل حمله‌‌ی انتحاری،‌ انفجار ماین و بمب، شلیک مستقیم، سربریدن و قتل‌های مرموز می‌شوند. در نتیجه‌ی این حملات، حدود ۴۷۳ نفر کشته و ۶۸۱ نفر دیگر زخمی شده‌اند. این یعنی در این بازه‌ی زمانی، هر دو روز یک هزاره زخمی شده و هر سه روز، یک هزاره کشته شده است. لازم به یادآوری است که این آمار تلفات صرفا براساس آنچه در گزارش‌ها و منابع مورد استفاده در این نوشته ثبت شده، محاسبه شده است و آمار دقیق‌تر و واقعی‌تر قطعا بیشتر است. از میان این ۶۱ حمله، ۱۲ مورد از سوی افراد و نیروهای طالبان، ۱۶ مورد از سوی داعش و یک مورد از سوی کوچی‌های مسلح انجام شده است. مسئولیت ۳۲ مورد دیگر، که کمی بیش از نصف این حملات است، نامشخص است. باز هم لازم است تأکید کنم که این موارد، براساس منابعی است که در این نوشته مورد استفاده قرار گرفته است. براساس مستندات سازمان دیدبان حقوق بشر، از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ تا اوایل سپتامبر ۲۰۲۲، داعش مسئولیت ۱۷ حمله علیه هزاره‌های شیعه را در افغانستان به عهده گرفته که ۷۰۰ کشته و زخمی بر جای گذاشته است.

یکی از گزارش‌های تحقیقی اطلاعات روز نشان می‌دهد که در نُه ماه اول حاکمیت طالبان، دست‌کم نُه حمله‌ی انفجاری مرگ‌بار علیه هزاره‌ها انجام شده که ۱۰۰ غیرنظامی هزاره در آن کشته شده و ۱۵۰ نفر دیگر زخمی شده‌اند. در یک مورد دیگر، در ششم ثور سال ۱۴۰۱، پنج باشنده‌ی هزاره ولسوالی دره صوف بالا ولایت سمنگان، در هنگام سفر به‌سوی ولایت بلخ، در ولسوالی کشنده بلخ تیرباران شدند. آخرین گزارش یوناما از تلفات غیرنظامیان در افغانستان، که از ۲۴ اسد ۱۴۰۰ تا نهم جوزای ۱۴۰۲ را در برمی‌گیرد، نشان می‌دهد که هزاره‌ها و شیعیان نصف تمام قربانیان را در این بازه‌ی زمانی تشکیل می‌دهند. از زمان نشر آن گزارش تا اکنون نیز چنین حملاتی ادامه یافته است. براساس گزارشی از روزنامه‌ اطلاعات روز که پنج مورد از این هفت حمله‌ی هدفمند را از میزان تا جدی همین سال ثبت کرده، در نتیجه‌ی این حملات ۵۱ نفر کشته و ۷۱ نفر دیگر مجروح شده است. گزارش سه‌ماهه‌ی یوناما هم که تقریبا همین مدت زمان را پوشش می‌دهد، این حملات هدفمند را که در بغلان، کابل و هرات انجام شده، ثبت کرده و گفته‌ است که ۴۹ نفر در نتیجه‌ی آن کشته و ۸۶ نفر دیگر زخمی شده‌اند. روزنامه‌ اطلاعات روز در ماه حمل و ثور سال جاری، چهار حمله‌ی هدفمند علیه هزاره‌ها را در ولایت‌های کابل، هرات، بامیان و ارزگان ثبت کرده که مجموعا شانزده کشته و هفت زخمی بر جای گذاشت است. مطابق دومین گزارش ریچارد بنت، از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۲، ۱۶ حمله‌ی هدفمند بر هزاره‌ها انجام شده است (بنت، فبروری ۲۰۲۳) و سومین گزارش ایشان نشان می‌دهد که از سپتامبر ۲۰۲۳ تا جنوری ۲۰۲۴، هفت حمله‌ی هدفمند علیه هزاره‌های شیعه انجام شده است (بنت، فبروری ۲۰۲۴).

از جنایت علیه بشریت تا نسل‌کشی: ماهیت حقوقی حملات علیه هزاره‌ها

گزارش‌های سه‌گانه‌ی ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ حقوق بشر سازمان ملل متحد برای افغانستان، بر سیستماتیک بودن این حملات تأکید دارند و تصریح می‌کنند که نشانه‌های بارز جنایت علیه بشریت در الگوی این حملات دیده می‌شود. سازمان‌های دیگر، از جمله دیدبان حقوق بشر نیز الگوی حملات علیه هزاره‌ها را مصداق جنایت علیه بشریت دانسته است. تعداد زیادی از سازمان‌های دیگر، پژوهش‌گران، مدافعان حقوق بشر و دانشگاهیان، از این مرز فراتر رفته و تأکید می‌کنند که نشانه‌های بارز جرم نسل‌کشی نیز در این حملات سیستماتیک به وضوح قابل مشاهده است. موزیم یادبود هولوکاست ایالات متحده امریکا از اولین سازمان‌هایی بود که اندکی پس از تسلط طالبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱، در بیانیه‌ای ابراز نگرانی کرد که هزاره‌های افغانستان در معرض جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی قرار دارند. یکی دیگر از نهادهای مطرح در این زمینه، دیدبان نسل‌کشی است که این حملات را مصداق جرم نسل‌کشی دانسته است. سازمان دیگر، کانون وکلای دادگستری امریکا است که در قطع‌نامه‌ای که در جلسات سالانه‌ی سال ۲۰۲۴ خود به تصویب رساند، حملات هدفمند علیه هزار‌ه‌ها را مصداق جرم نسل‌کشی دانسته است.

الف) تفاوت جرایم علیه بشریت و جرم نسل‌کشی در چیست؟

دو سند مهم در حقوق بین‌الملل، این دو جرم را تعریف کرده است. در  ماده‌ی دوم کنوانسیون پیشگیری و مجازات جرم نسل‌کشی که به‌تاریخ ۹ دسامبر ۱۹۴۸ به تصویب رسیده، نسل‌کشی چنین تعریف شده است: «یکی از اعمال مشروحه ذیل که به نیت نابودی تمام یا بخشی از یک گروه ملی و قومی و نزژادی یا مذهبی ارتکاب گردد: ۱) قتل اعضای آن گروه؛ ۲) صدمه شدید به سلامت جسمی یا روحی افراد منسوب به آن گروه؛ ۳) قرار دادن عمدی اعضای آن گروه در شرایط زندگانی نامناسبی که منتهی به زوال قوای جسمی آنان به‌صورت کلی یا جزئی گردد؛ ۴) اقداماتی که به‌منظور جلوگیری از زاد و ولد در میان آن گروه صورت گیرد؛ و ۵) انتقال اجباری اطفال آن گروه به گروه دیگر.

حدود نیم‌قرن بعد، وقتی اساس‌نامه رم دیوان بین‌المللی کیفری در سال ۱۹۹۸ به تصویب رسید، دقیقا همین تعریف نسل‌کشی در ماده‌ی ششم این سند هم درج شد. در ماده‌ی هفتم این سند، تعریف جنایت علیه بشریت به این شرح آمده است: برای مقاصد به کار رفته در این اساس‌نامه، «جنایت علیه بشریت» عبارت است از انجام هر یک از اعمال ذیل به عنوان بخشی از یک حمله علیه گروهی غیرنظامی که به شکل گسترده یا سازمان‌یافته صورت بگیرد، با اطلاع از حمله: الف) قتل؛ ب) نابودسازی؛ ج) برده سازی؛ د) اخراج یا انتقال اجباری جمیعت؛ هـ) محبوس ساختن یا دیگر اَشکال محرومیت شدید از آزادی جسمی که نقض‌کننده مفاد اساسی حقوق بین‏الملل باشد؛ و) شکنجه؛ ز) تجاوز جنسی، برده‌کشی جنسی، فحشای اجباری، حاملگی اجباری، عقیم‌سازی اجباری، یا هر نوع خشونت جنسی دیگر در همان سطح؛ ح) آزار و تعقیب یک گروه یا جمعیت مشخص، به دلایل سیاسی، نژادی، ملی، قومی، فرهنگی، مذهبی، جنسی، به شرحی که در بند ۳ مشخص گردیده، یا به دلایل دیگری در سطح جهان براساس قوانین بین‏المللی در ارتباط با هر یک از اعمالی که در این بند یا هر جرم دیگری که در حیطه صلاحیت این دادگاه باشد به‌عنوان یک عمل غیرمجاز به رسمیت شناخته شده‏ باشد؛ ط ) ناپدید شدن اجباری افراد؛ ی) جنایت نژادپرستی؛ ک) دیگر اعمال غیرانسانی با خصوصیاتی مشابه که به قصد وارد آوردن عمدی درد و رنج شدید یا آسیب رساندن جدی به بدن، یا سلامت جسمی یا روانی افراد، صورت گیرد.

در فشرده‌ترین بیان، تفاوت اساسی میان جرم نسل‌کشی و جرایم علیه بشریت این است که در جرم نسل‌کشی، «هستی» و «موجودیت» یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی جرم‌انگاری می‌شود و اعضای آن بر همین مبنا و به‌خاطر همین جرم منسوب بودن به آن گروه، مستحق نابودی شناخته می‌شوند. در جرایم علیه بشریت، «ملکی بودن» یا «غیرنظامی بودن» قربانیان فهرست اعمال مندرج در ماده‌ی هفتم اساس‌نامه مبنای تعریف و تفکیک قرار دارد. این تعریف فنی حقوقی که در این اسناد آمده، مقید و محدود است. این موارد، عنصر مادی جرم نسل‌کشی را تشکیل می‌دهد. علاوه بر عنصر مادی، عنصر معنوی هم در اثبات آن لازم است؛ یعنی «نیت» نابود کردن کلی یا قسمی یک گروه ملی، نژادی، قومی یا مذهبی.

در حیطه‌ی دانشگاهی و تئوری‌های مورد استفاده در شناخت و مطالعه‌ی جرم نسل‌کشی، این مفهوم و مقوله گسترده‌تر مطرح است. رافایل لیمکن، حقوق‌دانی که برای اولین بار مفهوم «نسل‌کشی» را مطرح کرد، نابودسازی تهداب حیات جمعی یک گروه ملی، نژادی، قومی و مذهبی را مبنای تعریف نسل‌کشی قرار می‌دهد. آقای لیمکن در این تعریف حیات را فراتر از زندگی بیولوژیکی دانسته و حیطه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اخلاقی/وجدانی را نیز در تعریف خود شامل می‌کند. در تیوری‌های متأخرتر نسل‌کشی، تعریف این جرم به گروه‌های سیاسی هم تسری پیدا می‌کند.

ب) حملات علیه هزاره‌ها در کدام دسته‌بندی قرار می‌گیرند؟

در مورد این‌که حملات علیه هزاره‌ها نشانه‌های انکارناپذیر جرایم علیه بشریت را بازتاب می‌دهند، تقریبا اتفاق نظر وجود دارد. بخش‌های مختلف سازمان ملل متحد، سازمان‌های حقوق بشری، پژوهش‌گران، دانشگاهیان و دادخواهان بصورت گسترده در این مورد صحبت کرده و نوشته‌اند. در مورد بحث نسل‌کشی، نیز باید گفت که در حملات علیه هزاره‌ها، تعداد زیادی از این عناصر را می‌شود آشکارا مشاهده کرد. به عنوان نمونه، یکی از آخرین موارد این کشتار، تیرباران ۱۴ باشنده‌ی منطقه‌ی «قریودال» ولسوالی سنگ‌تخت‌وبندر ولایت دایکندی است که در ساحه‌ی مرزی دایکندی و غور در ۲۲ سنبله امسال اتفاق افتاد. در این حمله که توسط چهار فرد ناشناس موتورسیکل‌سوار انجام شد و بعدا داعش خراسان مسئولیت آن را به عهده گرفت، قربانیان مشخصا به‌خاطر هویت قومی و مذهبی خود، به فجیع‌ترین شکل تیرباران شدند. موارد دیگر نظیر حمله بر مکاتب، مراکز آموزشی، تالار عروسی، شفاخانه و غیره اماکن ملکی نیز نشانه‌های انکارناپذیر جرم نسل‌کشی را در خود دارد. قتل هزاره‌های منطقه‌ی جوی‌نو ولایت ارزگان از دیگر موارد برجسته است. مطابق برخی منابع، تا اکنون ۱۷ نفر از باشندگان منطقه‌ی جوی‌نو ارزگان به قتل رسیده است. در مورد ارزگان، نیت نابودی کلی یا قسمی هزاره‌های آن منطقه هم به وضوح قابل مشاهده است. به‌دلیل فشارهای زیاد از سوی طالبان از سال ۱۳۸۹ منطقه‌ی هزاره‌نشین باغچار از هزاره‌ها تخلیه شد و در جوی‌نو ارزگان هم، از حدود ۵۰۰ خانوار هزاره تنها ۲۰۰ خانوار باقی مانده‌اند (جاده‌ی ابریشم، قلع‌وقمع: ۳).  

به چند نکته در مورد نیت باید توجه کرد: اول، الگوی حملات. حملات نظام‌مند علیه هزاره‌ها که از سال ۲۰۱۰ آغاز شده و به تدریج شدت گرفت، پس از سربرکشیدن گروه داعش خراسان که ابهامات زیادی نیز در مورد آن وجود دارد، الگوی این حملات دگرگون شد و دامنه‌ی آن رفته‌رفته تمام ابعاد زندگی ملکی روزمره‌ی هزاره‌ها را با آماج حملات مواجه کرد. از وسایط نقلیه عمومی گرفته تا مراکز فرهنگی و آموزشی، سالن عروسی، زایشگاه، مراکز ورزشی، مراکز مذهبی و تجماعت مردمی همه به اهداف حمله تبدیل شده است. معنای این وضعیت این است که مرگ بر زندگی روزمره‌ی هزاره‌ها سایه انداخته و هر آن و در هر مکان در کمین زندگی آنان نشسته است. دوم، تواتر حملات. این حملات تا حدود یک‌ونیم‌دهه می‌شود که ادامه یافته و هیچ نشانه‌ای دال بر توقف و پایان آن وجود ندارد. به یک معنا، این حملات «امید» و «آینده» را در میان هزاره‌ها آماج قرار می‌دهند. موضوع سوم که این‌جا باید بر آن مکث و دقت کنیم، لحن و محتوای اعلامیه‌ها است که برای گرفتن مسئولیت نشر می‌شوند؛ از حمله از سوی داعش خراسان. براساس گزارش یوناما، داعش خراسان مسئولیت تعداد زیادی از حملات علیه هزاره‌های شیعه را در قالب کارزار «هر کجا یافتید، بکشیدشان» به عهده گرفته‌اند ( گزارش یوناما، جنوری تا مارچ ۲۰۲۴، ص. ۲).  تمام این موارد، آشکارا بر «نیت نسل‌کشانه» و «عنصر معنوی» جرم نسل‌کشی دلالت دارند.

نقش طالبان در حملات نسل‌کشانه علیه هزاره‌ها چیست؟

طالبان با کوفتن بر طبل «ما امنیت آورده‌ایم» نسل‌کشی هزاره‌ها را انکار می‌کنند. در سیاق جرم نسل‌کشی، همین «انکار» خودش بسیار گویا است و برخی از دانشمندان این حوزه، به‌شمول داکتر گریگوری استنتون، انکار را یکی از مراحل ده‌گانه‌ی نسل‌کشی قلمداد می‌کنند. نقش طالبان اما بسی بیشتر از انکار است. طوری که در بالا هم ذکر شد، مسئولیت برخی از این حملات و کشتارهای هدفمند مستقیما با نیروهای این گروه است. علاوه بر آن، طالبان به‌عنوان گروهی که جایگاه دولت را تصاحب کرده‌اند، مسئولیت آن جایگاه را نیز حمل می‌کنند. در این مورد مشخص، طالبان مسئولیت تأمین امنیت هزاره‌ها و حفاظت از مردمان ملکی را به عهده دارند و کوتاهی و اغماض در این موضوع، برای آنان مسئولیت‌آور است. در کنار این موارد، از دو منظر دیگر هم طالبان در خشونت‌های نسل‌کشانه علیه هزاره‌ها شریک جرم محسوب می‌شوند: اول به‌خاطر ترویج نفرت علیه هزاره‌های شیعه و دوم به‌دلیل مساعد کردن زمینه‌ی فعالیت و انجام حملات برای گروه‌های تروریستی مسئول در نسل‌کشی هزاره‌ها.

الف) ترویج نفرت علیه هزاره‌ها: زمینه‌سازی و توجیه نسل‌کشی

نفرت‌پراکنی علیه‌ هزاره‌های شیعه هم نگران‌کننده است. در گزارش‌های ریچارد بنت آمده است که نفرت‌پراکنی علیه هزاره‌ها، به‌شمول دعوت به کشتار آنان، در فضای مجازی و در برخی از خطبه‌های نماز جمعه مایه‌ی نگرانی است. محتسبان طالبان در ماه سرطان سال ۱۴۰۱، در دانشگاه بامیان، ضمن توصیه استادان و دانشجوان هزاره‌ی شیعه «به امر به معروف و نهی از منکر»، آنان را «مرتد» خوانده و گفته‌ بودند که آنان شیعیان را به راه نیک هدایت می‌کنند. نمونه‌‌ای دیگر آن «مشرک» خواندن هزاره‌های شیعه از سوی عبدالله منتقم، ولسوال طالبان در مالستان است که در شانزدهم حمل سال جاری، در مسجدی در ولسوالی مالستان در جمع مردم اظهار کرد. در عین حال، در چهارم جوزای امسال، مولوی مزمل، آمر امر به معروف و نهی از منکر طالبان در ولسوالی جاغوری، مردمان شیعه‌مذهب این ولایت را متهم کرد که با فرهنگ و تعلیمات اسلامی بیگانه ‌اند. یکی دیگر از نمونه‌های آن سخنان نفرت‌انگیز مولوی یحیا عنابی، ملای طرفدار طالبان است. ایشان در ماه سرطان سال جاری، از منبری در پنجشیر، با نام بردن از داکتر سیما سمر و داکتر حبیبه سرابی، علیه زنان، هزاره‌ها و شیعه‌ها سخنان نفرت‌پراکنانه، جنسیت‌زده و نژادپرستانه ایراد کرد که ویدیوهای آن در فضای مجازی به‌صورت گسترده نشر و پخش شده است. چند ماه قبل از آن نیز او در سخنرانی دیگر که ظاهرا در همان مسجد ایراد شده بود، حرف‌های مشابه به زبان آورد و گفت حکومت اسلامی وظیفه دارد که آن دختران هزاره را که پتلون کوبا می‌پوشند، دستگیر، لت‌وکوب و زندانی کند. در مقابل چنین نفرت‌پراکنی‌ها، طالبان هیچ اقدامی انجام نداده است.

ب) فعالیت گروه‌های تروریستی در فضای مساعد تحت کنترل طالبان

مطابق آخرین گزارش شورای امنیت ملل متحد، گروه داعش خراسان، که عمدتا شیعیان را مورد حمله قرار می‌دهد، یکی از چند گروه تروریستی، به‌شمول القاعده است که در افغانستان تحت کنترل طالبان فعالیت دارند. آخرین گزارش شورای امنیت ملل متحد حاکی است که القاعده، که یکی از دشمنان شیعیان شناخته می‌شود، به پیروان خود دستور داده به افغانستان هجرت کنند و داعش خراسان هم در افغانستان همچنان فعال و در صدد گسترش دایره‌ی فعالیت و نیروگیری است. برخی از این سازمان‌های تروریستی، به‌خصوص القاعده، مطابق گزارش شورای امنیت ملل متحد در ساختار «امارت اسلامی» هم نفوذ کرده‌ است. گزارش‌های دیگر هم وجود دارد که طالبان در ولایت غزنی، که تقریبا با اکثریت مناطق هزاره‌جات مرز دارد، یک شهرک برای القاعده و سه شهرک دیگر برای طالبان پاکستانی ساخته است. با توجه به این موارد، هزاره‌ها نه امنیت روانی دارند و نه از امنیت جانی خود اطمینان دارند؛ بل‌که دردمندانه به شکل فزاینده‌ای در برزخ بیم و هراس مداوم زندگی می‌کنند. وقتی گروه‌های تروریستی که مسئول این حملات دانسته می‌شوند، در افغانستان حضور دارند و معنایش این است که هیچ تضمینی برای امنیت هزاره‌ها وجود ندارد؛ به‌خصوص که طالبان نه تنها اراده‌ی سیاسی از خود در این راستا نشان نداده‌اند بلکه هم در انجام برخی حملات هدفمند و هم در ترویج نفرت و بسترسازی برای حملات نسل‌کشانه علیه هزاره‌ها دخیل هستند.

چه باید و می‌توان کرد؟

وضعیتی که در افغانستان وجود دارد، به‌خصوص نهادینه‌سازی بنیادگرایی در یک طرف و رشد گروه‌های تروریستی در طرف دیگر، زمینه‌های نسل‌کشی هزاره‌ها را عمیق‌تر، فراگیرتر و عادی‌تر می‌کند. حملات ماهیت «همه‌ جایی» و «همه ‌زمانی» به خود گرفته‌اند. گروه‌های مسئول نیز در کمال مصونیت فعالیت می‌کنند. میزان واکنش عمومی نسبت به نسل‌کشی هزاره‌ها نیز نشان‌دهنده‌ی فروپاشی جمعی در عرصه‌های اخلاقی و سازماندهی عملی است. نهادهای مسئول بین‌المللی نیز با توجه به وضعیتی که در منطقه و جهان جریان دارد، مشروعیت و موضوعیت خود را دارند به‌شدت از دست می‌دهند. استیصال، نومیدی و درماندگی نیز دارد بر روحیه و روان عمومی چیره می‌شود. در چنین شرایطی پاسخ دادن به پرسش «چه باید و می‌توان کرد؟» به‌شدت دشوار و مأیوس‌کننده است.

اما کارهایی وجود دارد که می‌توانیم انجام بدهیم. نخست از همه، باید با استفاده از مجاری و ابزارهای موجود، تلاش کنیم فشار بر طالبان برای تأمین امنیت جامعه‌ی هزاره را به‌عنوان بخشی از تلاش‌های دادخواهانه، به‌صورت منسجم، سازمان‌یافته و حرفه‌ای انجام بدهیم. در شرایط حاضر، عملی‌ترین و جوابده‌ترین گزینه همین است. دوم، با استفاده از مجاری موجود، برای ایجاد میکانیسمی معتبر و نیرومند برای مستندسازی و تحقیق دادخواهی و تلاش کنیم. این کار هم اهمیت اخلاقی دارد، هم اهمیت راهبردی در راستای تأمین عدالت در درازمدت. سوم، موضوع نسل‌کشی هزاره‌ها و جنایت علیه بشریت در قبال هزاره‌ها را از طریق ابزارهای حقوقی موجود بین‌المللی، به‌شمول تلاش‌های جاری دیوان کیفری بین‌المللی، به‌صورت جمعی پی‌گیری کنیم. هم در این راستا دادخواهی و اعمال فشار کنیم، هم با چنین نهادها به‌صورت نهادی، وسیع و فنی همکاری کنیم.

فهرست حملات علیه هزاره‌ها: ۲۴ اسد ۱۴۰۰ تا ۲۴ سنبله ۱۴۰۳

شمارهتاریخ حملهنوعیت حملهمکان حملهمسئولکشتهزخمیمنبع
۱۳۰ آگست ۲۰۲۱حمله هدفمندروستای کاهور، ولسوالی خدیر ولایت دایکندیطالبان۱۳ (به شمول یک دختر ۱۷ ساله) گزارش تحقیقی سازمان عفو بین‌الملل، اینجا.
۲۱۸ سپتامبر ۲۰۲۱انفجار ماینانفجار ماین در سرک چهل متره شهرک عرفانینامعلوم ۲گزارش شبکه‌ی تحلیل گران افغانستان، اینجا.
۳۲۸ سپتامبر ۲۰۲۱قتل مرموزشلیک مستقیم بر جعفر حیدری، ورزشکار هزارهنامعلوم۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۴۲ اکتوبر ۲۰۲۱قتل مرموزجسد فروزان، دختر ۱۱ ساله هزاره، از ناحیه هژدهم کابل پیدا شدنامعلوم۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۵۸ اکتوبر ۲۰۲۱حمله انتحاریحمله انتحاری بر مسجد سیدآباد، خان آباد ولایت قندوزداعش خراسان۵۰۱۰۰گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۶۱۵ اکتوبر ۲۰۲۱حمله انتحاریحمله مسلحانه و انتحاری بر مسجد شیعیان در قندهارداعش خراسان۴۰ده‌ها زخمیگزارش اطلاعات روز، اینجا.
۷۲۶ اکتوبر ۲۰۲۱قتل مرموزاجساد پنج هزاره با صورت‌های کبود در ساحه مرزی قره‌باغ غزنی پیدا شد.نامعلوم۵ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۸۱۳ نوامبر ۲۰۲۱انفجار ماینحمله انفجاری بر موتر تونس در دشت برچیداعش خراسان۶۷گزارش شبکه‌ی تحلیل گران افغانستان، اینجا.
۹۱۷ نوامبر ۲۰۲۱انفجار ماینحمله به موتر نوع تونس در نقاش دشت برچیداعش خراسان۱۶گزارش شبکه‌ی تحلیل گران افغانستان، اینجا.
۱۰۱۵ نوامبر ۲۰۲۱انفجار ماینحمله انفجاری بر موتر شهری در کوته سنگیداعش خراسان ۲گزارش شبکه‌ی تحلیل گران افغانستان، اینجا.
۱۱۱۰ دسامبر ۲۰۲۱سه انفجارسه انفجار؛ یکی مقابل مصلای شهید مزاری، دومی در چهارراهی شهید مزاری و سومی در دهبوریداعش خراسان۲۴گزارش شبکه‌ی تحلیل گران افغانستان، اینجا.
۱۲۲۵ دسامبر ۲۰۲۱حمله هدفمند با چاقوحمله هدفمند با چاقو بر ملا امام مسجد امام علی در ناحیه اول شهر قندهارداعش خراسان ۴گزارش شبکه‌ی تحلیل گران افغانستان، اینجا.
۱۳۱۳ جنوری ۲۰۲۲شلیک مستقیمشلیک مستقیم بر زینب عبداللهی در دشت برچیطالبان۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۱۴۱۷ جنوری ۲۰۲۲شلیک مستقیمشلیک مستقیم به دو هزاره در شهرک جبرئیل هراتطالبان۲ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۱۵۲۲ جنوری ۲۰۲۲انفجار ماینانفجار ماین بر موتر فلانکوچ، منطقه حاجی عباس در ناحیه دوازدهم شهر هراتنامعلوم۶۱۰گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۱۶۲۰ فبروری ۲۰۲۲قتل مرموزنادرشاه، باشنده مالستان که جهت خرید مواشی به ارزگان خاص رفته بود، کشته شدنامعلوم۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۱۷۲۵ فبروری ۲۰۲۲قتل مرموزعزیز الله وفا، ماستر ادبیات فارسی، در ناحیه هژدهم شهر کابلنامعلوم۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۱۸۶ مارچ ۲۰۲۲قتل مرموزجسد یک دختر جوان هزاره از میان زباله‌ها در ناحیه هژدهم کابل پیدا شدنامعلوم‍‍۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۱۹۷ مارچ ۲۰۲۲قتل مرموزعارف مرادی در مسیر روستای تبر ولسوالی سانچارک ولایت سرپل تیرباران شدنامعلوم  گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۲۰۲۶ مارچ ۲۰۲۲قتل مرموزجسد یک دختر جوان هزاره از ناحیه ششم کابل پیدا شدنامعلوم۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۲۱۳۱ مارچ ۲۰۲۲قتل مرموزجسد سوخته حسن قانونی از منطقه ریگریشن ولسوالی انجیل هرات پیدا شدنامعلوم۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۲۲اول اپریل ۲۰۲۲ (۱۲ حمل ۱۴۰۱)انفجار بمب (دو انفجار پی‌درپی)میان جمعیت در حال بازی «سنگ‌گیرک» در گذر توحید ۱۹، شهرک جبرئیل هراتنامعلوم۶۲۳هفته‌نامه‌ی جاده ابریشم، «خشم و خون: گزارشی از کشتار و حذف هزاره‌ها در هرات»، ص. ۵
۲۳اول اپریل ۲۰۲۲قتل هدفمندنفسیه، یک قابله‌ی جوان هزاره، اول به دست طالبان شکنجه، پاهایش قطع و سپس تیرباران شدطالبان‍۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۲۴۱۹ اپریل ۲۰۲۲حمله انتحاریلیسه عالی عبدالرحیم شهیدنامعلوم۱۸۴۴یوناما، «گزارش پیرامون تاثر مواد منفجره تعبیه شده بالای افراد ملکی: ۱۵ آگوست ۲۰۲۱ تا ۳۰ می ۲۰۲۳».
۲۵۱۹ اپریل ۲۰۲۲حمله انتحاریمرکز آموزشی ممتازنامعلوممنابع محلی گفته‌اند که در هر دو حمله، جمعا ۲۰ نفر کشته و ۲۰ تن دیگر زخمی شده گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۲۶۲۱ اپریل ۲۰۲۲حمله انتحاریمسجد سه دکان، مزار شریفداعش خراسان۳۱۸۷گزارش دیدبان حقوق بشر، اینجا.
۲۷۲۷ اپریل ۲۰۲۲حمله هدفمندحمله بر پنج کارگر معدن،‌دره صوف،‌ سمنگاننامعلوم۵ گزارش فوق از دیدبان حقوق بشر.
۲۸۲۸ اپریل ۲۰۲۲حمله انفجاریحمله بر مینی بوس شهری حامل مسافران هزاره، مزار شریفنامعلوم۹۱۳گزارش فوق از دیدبان حقوق بشر.
۲۹۳۰ پریل ۲۰۲۲انفجار ماینحمله انفجاری بر موتر نوع کاستر در دشت برچی کابلنامعلوم۳۲گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۳۰۲۳ جون تا اوایل جولای ۲۰۲۲حمله نیروهای مسلح طالبان و محاصره ولسوالی بلخاباعدام صحرایی مردم ملکی هزارهنیروهای طالبانبیچارد بنت ۱۰ نفر ثبت کرده؛ اطلاعات روز بیش از ۵۰ نفر ریچارد بنت، سپتامبر ۲۰۲۲؛ اطلاعات روز، اینجا.
۳۱۱۴ می ۲۰۲۲قتل هدفمندقتل احمد فرزند میرزا توسط کوچی‌ها در منطقه‌ی سرچشمه از مربوطات سیاه‌خاک ولسوالی بهسودکوچی‌ها۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۳۲۲۵ می ۲۰۲۲سه انفجار پی‌همسه انفجار پی‌هم بر موترهای مسافربری در نواحی هزاره‌نشین پنجم و دهم مزار شریفنامعلوم۹۱۵گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۳۳۲۶ جون ۲۰۲۲حمله هدفمندحمله بر منزل محمد مرادی، چهار آسیاب، لعل‌وسرجنگل ولایت غورنیروهای طالبان۶ (به شمول یک دختر ۱۲ ساله) گزارش سازمان عفو بین الملل، اینجا.
۳۴۶ آگست ۲۰۲۲انفجار بمب داعش خراسان۳۵۴یوناما،  گزارش فوق، ص. ۱۰
۳۵۷ آگست ۲۰۲۲انفجار بمبحمله انفجاری بر مینی بوس شهری، دشت برچیداعش خراسان۲۲۲یوناما، گزارش فوق، ص. ۱۰
۳۶۳۰ سپتامبر ۲۰۲۲حمله انتحاریمرکز آموزشی کاجنامعلوم۵۴۱۱۴یوناما، گزارش فوق، ص. ۱۰
۳۷۲۵ نوامبر ۲۰۲۲اعدام صحرایی هزاره‌های ملکینیلی، دایکندینیروهای طالبان۸ (به شمول ۴ پسر بین ۱ تا ۱۴ ساله) گزارش ویژه ریچارد بنت، فبروری ۲۰۲۳.
۳۸۱۸ آگست ۲۰۲۳قتل هدفمند  (حاجی بوستان)جوی نو، ارزگان خاصنامعلوم۱ هفته‌نامه‌ی جاده ابریشم، «قلع و قمع: گزارشی از دور جدید نسل‌کشی در ازرگان»، ص. ۳
۳۹۱۲ سپتامبر ۲۰۲۳قتل هدفمند (سید امیر علوی)جوی نو، ارزگان خاصنامعلوم۱ همان، ص. ۳
۴۰۲۱ سپتامبر ۲۰۲۳بریدن سر (حاجی حسن و پسرش علیخان)جوی نو، ارزگان خاصنامعلوم۲  
۴۱۱۲ اکتوبر ۲۰۲۳قتل هدفمند یک روحانی شیعه-هزاره (ملا عیدمحمد)روستای خاشرود، ولسوالی انجیل هراتنامعلوم۱ هفته‌نامه‌ی جاده ابریشم، «خشم و خون: گزارشی از کشتار و حذف هزاره‌ها در هرات»، ص. ۶
۴۲۱۳ اکتوبر ۲۰۲۳حمله انتحاریمسجد شیعیان، شهر پلخمریداعش خراسان۲۱۳۰گزارش یوناما از وضعیت حقوق بشر در افغانستان از اکتوبر تا دسامبر ۲۰۲۳، ص. ۴
۴۳۲۲ اکتوبر ۲۰۲۳حمله هدفمندقتل یک روحانی هزاره-شیعه در شهرک جبرئیل هراتنامعلوم۱ همان، ص. ۴
۴۴۲۶ اکتوبر ۲۰۲۳حمله انتحاریباشگاه ورزشی در دشت برچیداعش خراسان۸۳۵گزارش یوناما از وضعیت حقوق بشر در افغانستان از اکتوبر تا دسامبر ۲۰۲۳، ص. ۴
۴۵۷ نوامبر ۲۰۲۳انفجار بمبحمله انفجاری بر وسیله نقلیه شهری، دشت برچیداعش خراسان۱۱۲۱همان، ص. ۴
۴۶۱۰ نوامبر ۲۰۲۳ (۱۹ عقرب ۱۴۰۲)قتل هدفمندروستای سیاه سنگ، منطقه خم‌شور، ولسوالی لعل‌وسرجنگل ولایت غورنامعلوم۲ هفته‌نامه جاده ابریشم، اینجا.
۴۷۲۳ نوامبر ۲۰۲۱قتل هدفمندقتل دو روحانی هزاره-شیعه در شهرک جبرئیل هراتنامعلوم۲ همان، ص. ۴
۴۸اول دسامبر ۲۰۲۳قتل هدفمندحمله مسلحانه بر یک ریشکا در شهرک جبرئیل هراتنامعلوم۶ همان، ص. ۴
۴۹۶ جنوری ۲۰۲۴حمله انفجاریحمله انفجاری بر مینی بوس شهری در دشت برچی کابلداعش خراسان۵۲۰گزارش یوناما از وضعیت حقوق بشر در افغانستان از جنوری تا مارچ ۲۰۲۴، ص. ۲
۵۰۱۱ جنوری ۲۰۲۴حمله انفجاریحمله انفجاری بر مرکز خرید در دشت برچی کابلنامعلوم۳۳۵همان، ص. ۲
۵۱۱۹ مارچ ۲۰۲۴شلیک مستقیمقلعه امیر محمد خان، شهر غزنیطالبان۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۵۲۲۱ مارچ ۲۰۲۴حمله هدفمندحمله مسلحانه بر اعضای یک خانواده هزاره در ارزگان خاصنامعلوم۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۵۳۲۴ مارچ ۲۰۲۴شلیک مستقیمحوزه هژدهم شهر کابلطالبان۲ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۵۴۲۴ مارچ ۲۰۲۴شلیک مستقیمزارع، بلخطالبان۲ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۵۵۷ اپریل ۲۰۲۴قتل مرموزشهرک رسول اکرم، دشت برچی، کابلنامعلوم۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۵۶۲۰ اپریل ۲۰۲۴حمله انفجاریحمله انفجاری بر مینی بوس شهری، گولایی دواخانه در غرب کابلداعش خراسان۱ (مطابق اطلاعات روز)۴گزارش یوناما از وضعیت حقوق بشر در افغانستان از اپریل تا جون ۲۰۲۴، ص. ۲
۵۷۲۹ اپریل ۲۰۲۴حمله هدفمندحمله هدفمند بر نمازگزاران شیعه در مسجد امام زمان، ولسوالی گذره هراتنامعلوم۶۱همان، ص. ۳
۵۸۱۶ می ۲۰۲۴شلیک مستقیمشلیک مستقیم یک عضو استخبارات طالبان بر یک زن هزاره در شهر غزنیعضو استخبارات طالبان۱ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
۵۹۱۷ می ۲۰۲۴تیراندازیتیراندازی بر گردشگران، شهر بامیاننامعلوم۲ کشته هزاره؛ ۳ گردشگر خارجی؛ یک مقام طالبان۲ زخمی هزارهگزارش اطلاعات روز، اینجا.
۶۰۱۱ جولای ۲۰۲۴ (۲۱ سرطان ۱۴۰۳)شلیک مستقیمشلیک بر حبیب، یک هزاره-شیعه معترض به جمع‌آوری بیرق‌های محرم در جبرئیل هراتنیروهای طالبان۱ هفته‌نامه‌ی جاده ابریشم، «خشم و خون: گزارشی از کشتار و حذف هزاره‌ها در هرات»، ص. ۷
۶۱۱۲ سپتامبر ۲۰۲۴حمله هدفمندکشتار زائران هزاره، مرز غور و دایکندیداعش خراسان۱۴۴گزارش دیدبان حقوق بشر، اینجا؛ گزارش اطلاعات روز، اینجا.
مجموع۶۱ حمله‌ی مختلف  ۴۷۳ کشته۶۸۱ زخمی۱۱۵۴ تلفات عمومی به شمول کشته و زخمی

منابع:

جلیل رونق، «ناامن‌سازی هدف‌مند زندگی هزاره‌ها در حاکمیت طالبان: گزارشی از قتل، شکنجه و اخاذی از هزاره‌ها در سه ماه اول امسال»، اطلاعات روز، ۱۳ جوزای ۱۴۰۳. اینجا در دسترس است.

خالد محمدی، «کشتار هزاره‌ها در دایکندی؛ مهاجمان تعقیب نشدند»، روزنامه اطلاعات روز، اینجا در دسترس است.

ریچارد بنت، گزارش‌گر ویژه ملل متحد برای نظارت بر حقوق بشر در افغانستان، «وضعیت حقوق بشر در افغانستان»، نهم سپتامبر ۲۰۲۲. اینجا در دسترس است.

ریچارد بنت، گزارش‌گر ویژه ملل متحد برای نظارت بر حقوق بشر در افغانستان، «وضعیت حقوق بشر در افغانستان»، نهم فبروری ۲۰۲۳. اینجا در دسترس است.

ریچارد بنت، گزارش‌گر ویژه ملل متحد برای نظارت بر حقوق بشر در افغانستان، «وضعیت حقوق بشر در افغانستان»، ۲۳ فبروری ۲۰۲۴. اینجا در دسترس است.

سازمان دیدبان حقوق بشر، «یادداشتی به آقای فریدون سینیرلی‌اوغلو»، ۲۶ جولای ۲۰۲۳. اینجا در دسترس است.

سازمان دیدبان حقوق بشر، «افغانستان: افزایش حملات داعش بر شیعیان»، ۲۵ اکتوبر ۲۰۲۱. اینجا در دسترس است.

سازمان عفو بین‌الملل، «افغانستان: گزارش جدید – ۱۳ هزاره توسط نیروهای طالبان در ولایت دایکندی کشته شدند»، ۵ اکتوبر ۲۰۲۱. اینجا در دسترس است.

سازمان عفو بین‌الملل، «افغانستان: تحقیق جدید – طالبان در حمله هدفمند هزاره‌ها را شکنجه و اعدام کردند»، ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲. اینجا در دسترس است.

شورای امنیت سازمان ملل متحد، سی‌وسومین گزارش تیم حمایت تحلیلی و نظارت بر تحریم‌ها، ۲۹ جنوری ۲۰۲۴. اینجا در دسترس است.

علی‌یاور عادلی، «یک جامعه آماج حمله: ناکامی حکومت‌های مختلف در تأمین امنیت غرب کابل و باشندگان هزاره‌ی آنجا»، شبکه‌ی تحلیل‌گران افغانستان، ۱۷ جنوری ۲۰۲۲. این گزارش به زبان انگلیسی اینجا در دسترس است.

فرشته عباسی، «جامعه‌ی هزاره‌ی افغانستان نیازمند حفاظت است»،‌ دیدبان حقوق بشر، اینجا در دسترس است.

واجد روحانی، «نسل‌کشی هزاره‌ها: مروری بر چرخش کشتار هزاره‌ها در دوران حاکمیت طالبان»، روزنامه اطلاعات روز، ۱۷ جوزای ۱۴۰۰. اینجا در دسترس است.

هفته‌نامه جاده ابریشیم، «خشم و خون: گزارشی از کشتار و حذف هزاره‌ها در هرات»، شماره ۲۰۴، ۲۳ میزان ۱۴۰۳، اینجا در دسترس است.

هفته‌نامه جاده ابریشم، «قلع‌وقمع: گزارشی از دور جدید نسل‌کشی هزاره‌ها در ارزگان»، شماره ۱۹۶، ۱۵ میزان ۱۴۰۲. اینجا در دسترس است.

یوناما، «گزارش پیرامون تاثر مواد منفجره تعبیه شده بالای افراد ملکی: ۱۵ آگوست ۲۰۲۱ تا ۳۰ می ۲۰۲۳». اینجا در دسترس است. 

یوناما، «وضعیت حقوق بشر در افغانستان از جولای تا سپتامبر ۲۰۲۳».

یوناما، «وضعیت حقوق بشر در افغانستان از اکتوبر تا دسامبر ۲۰۲۳».

یوناما، «وضعیت حقوق بشر در افغانستان از جنوری تا مارچ ۲۰۲۴».

یوناما، «وضعیت حقوق بشر در افغانستان از اپریل تا جون ۲۰۲۴».