پس از حدود 17 ماه مذاکره میان ایالات متحده امریکا و گروه طالبان، سرانجام «موافقت‌نامه آوردن صلح به افغانستان» میان دو طرف روز شنبه، دهم حوت در دوحه، پایتخت قطر با حضور نمایندگان 30 کشور و سازمان بین‌المللی امضا شد. امضای این موافقت‌نامه واکنش‌های گسترده در افغانستان و بیرون از افغانستان به دنبال داشته است که عمدتا مثبت و استقبال از این موافقت‌نامه بوده است.
ساعاتی پس از امضای موافقت‌نامه صلح دونالد ترمپ، رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا در نشست خبری در کاخ سفید انتقاد از موافقت‌نامه امریکا و طالبان را رد کرد و گفت در آینده‌ی نزدیک با رهبران گروه طالبان دیدار می‌کند.
آقای ترمپ امضای توافقنامهی صلح با طالبان را به تیم مذاکره‌کننده‌ی امریکایی به رهبری زلمی خلیل‌زاد و همچنان به رییس‌جمهور اشرف غنی و مردم افغانستان تبریک گفت. آقای ترمپ همچنان گفت این موافقت نامه به امریکا اجازه می‌دهد که نیروهای این کشور از ۱۳ هزار به هشت‌هزار و ۶۰۰ سرباز کاهش یابند: «اکنون زمان آن رسیده تا پس از سال‌ها، سربازان امریکایی به خانه برگردند.»
از سوی دیگر رییس‌جمهور امریکا هشدار می‌دهد که اگر طالبان مطابق تعهدات شان در موافقت‌نامه، عمل نکنند، نیروهای این کشور به‌صورت فوری به افغانستان برخواهند گشت. ترمپ همچنان گفت که پس از این گروه طالبان در برابر تروریست‌ها می‌جنگد و زمان آن فرارسیده است که پاکستان، ایران و روسیه کارهای بیش‌تری را در افغانستان انجام دهند.
زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا برای صلح افغانستان که از طرف امریکا موافقت‌نامه صلح با طالبان را امضا کرد، پس از امضای موافقت‌نامه در رشته تویتی گفت این توافق‌نامه افغانستان را پس از سال‌ها بحران در مسیر صلح قرار می‌دهد. آقای خلیل‌زاد امضای توافق‌نامه را برای آینده‌ی افغانستان امیدوارکننده خواند و افزود که این توافق‌نامه اهداف امریکا را نیز برآورده می‌کند. او ابراز امیدواری کرده است که افغان‌ها از فرصت‌های به‌دست‌آمده برای صلح استفاده خواهند کرد و نباید اشتباهات گذشته تکرار شود. خلیل‌زاد تأکید کرده است که افغان‌ها باید در کنار یکدیگر برای یک کشور «متحد»، «آزاد» و «همه‌شمول» کار کنند.
اشرف غنی: هیچ تعهدی برای رهایی ۵۰۰۰ زندانی طالبان وجود ندارد
یک روز پس از امضای موافقت‌نامه، اشرف غنی رییس‌جمهور افغانستان در نشست خبری در ارگ ریاست‌جمهوری به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ داد و در مورد رهایی زندانیان طالبان که جزء از موافقت‌نامه است، گفت که هیچ نوع تعهدی از سوی حکومت افغانستان برای رهایی پنج‌هزار زندانی گروه طالبان وجود ندارد. آقای غنی افزود که این موضوع را بار بار با زلمی خلیل‌زاد و مقام‌های دیگر امریکایی شریک کرده است. غنی در پاسخ به پرسشی، گفت که امریکا صلاحیت آزادی زندانیان طالبان را ندارد، بلکه در این مورد تنها حکومت افغانستان صلاحیت تصمیم‌گیری را دارد. به گفته‌ی او، امریکا در این راستا فقط به‌عنوان تسهیل‌کننده عمل می‌کند.
رییس‌جمهور غنی همچنان گفت که موضوع رهایی زندانیان طالبان می‌تواند شامل آجندای مذاکرات بین‌الافغانی شود، اما هرگز پیش‌شرطی برای آغاز مذاکرات شده نمی‌تواند. او افزود که در این مورد موضوع حسن نیت مطرح نیست، مردم باید مطمئن شوند کسانی که آزاد می‌شوند، دوباره سلاح به دست نگیرند.
در متن موافقت‌نامه امریکا و طالبان در مورد رهایی زندانیان آمده که ایالات متحده متعهد است که با تمام طرف‌های ذیربط فورا کار در مورد آزادسازی هرچه زودتر اسیران جنگی و سیاسی را به‌عنوان یک اقدام اعتمادسازی شروع کند. براساس این بخش موافقت‌نامه تا تاریخ 10 مارچ که مذاکرات بین‌الافغانی آغاز می‌شود باید پنج هزار زندانی طالبان و یک هزار زندانی حکومت افغانستان آزاد شود. همچنان مطابق این بند موافقت‌نامه، تمامی زندانیان باقی‌مانده طی سه ماه آزاد شوند.
چیزی که در متن موافقت‌نامه آمده با چیزی که در اعلامیه مشترک افغانستان و امریکا آمده و اظهارات رییس‌جمهوری غنی تفاوت دارد. در اعلامیه مشترک در مورد شمار زندانیان و تاریخ آزادسازی آنان چیزی نیامده و صرف گفته شده که به‌منظور ایجاد شرایط مناسب برای رسیدن به یک توافق سیاسی و دستیابی به آتش‌بس دایمی و پایدار، افغانستان در گفت‌وگوها با نمایندگان طالبان بالای اقداماتی جهت اعتمادسازی اشتراک خواهد کرد که توسط ایالات متحده، تسهیل می‌گردد: «این گفت‌وگوها شامل تشخیص عملی بودن آغاز آزادسازی تعداد قابل توجهی از زندانیان هر دو جانب می‌گردد.»
8 روز تا آغاز مذکرات بین‌الافغانی؛ هیأت مذکره‌کننده افغانستان تعیین نشده است
مطابق متن موافقت‌نامه امریکا و طالبان، مذاکرات بین‌الافغانی به تاریخ 10 مارچ یا 20 حوت آغاز می‌شود. هشت روز مانده که دولت افغانستان هیأت مذاکره‌کننده را برای مذاکره با طالبان تعیین کند. اشرف غنی گفت که مشورت‌های سرتاسری جریان دارد و هیأت مذاکره‌کننده پیش از آغاز مذاکرات تعیین خواهد شد. غنی تأکید کرد که این هیأت از «جمهوری اسلامی افغانستان» و «قانون اساسی» افغانستان نمایندگی می‌کند و صلاحیت‌های آن‌را نیز تنها حکومت افغانستان تعیین می‌کند. آقای غنی توضیح داد که صلاحیت‌های هیأت مذاکره‌کننده محدود است، چرا که تصمیم‌گیرنده‌ی نهایی براساس قانون اساسی افغانستان، شورای ملی، لویه‌جرگه و یا هم «سنجش رأی مردم» است.
رییس‌جمهور غنی در مورد ترکیب هیأت دولت افغانستان گفت که تلاش می‌شود هیأت مذاکره‌کننده از تمام مردم افغانستان نمایندگی کند و جامعه‌ی متکثر و متنوع افغانستان روی یک محور جمع شود. او افزود که برای مؤثر بودن این هیأت، شمار اعضای آن کم خواهد بود، اما انعطاف پذیر؛ شماری به‌گونه‌ی دایمی عضو خواهند بود و شماری با توجه به موضوعات مورد بحث به‌گونه‌ی موقت عضو هیأت خواهند شد.
آقای غنی همچنان گفت که ساحه‌ی بحث در مذاکرات امریکا و طالبان محدود بود، اما میان حکومت افغانستان و طالبان وسیع است. او به مردم افغانستان اطمینان داد که در روند صلح در هماهنگی مشترک با اقشار مختلف مردم افغانستان به پیش می‌رود و «اتحاد ما ضامن آینده‌ی روشن ما است.»
رییس‌جمهور در بخشی از صحبت‌هایش همچنان گفت که کاهش خشونت در کشور ادامه می‌یابد. او در عین حال ابراز امیدواری کرد که کاهش خشونت به آتش‌بس دایمی منجر شود.
عبدالله عبدالله، رییس اجراییه حکومت وحدت ملی ساعاتی پس از امضای موافقت‌نامه با نشر اعلامیه‌ای از امضای موافقت‌نامه امریکا و طالبان استقبال کرد و گفت که موافقت‌نامه‌ی صلح میان امریکا و طالبان، گام نخستین در راستای ختم جنگ جاری در کشور است. آقای عبدالله افزود که مرحله‌ی سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده‌ی مذاکرات، گفت‌وگوهای بین‌الافغانی و برقراری آتش‌بس دایمی است که امیدواریم هرچه زودتر آغاز و نهایی گردد. عبدالله گفت که او در ریاست اجراییه و تیم انتخاباتی «ثبات و همگرایی»، متعهد به‌معرفی هیأت متعهد، همه‌شمول، فراگیر و با صلاحیت در مذاکرات بین‌الافغانی است: «طرف‌ها باید به‌شرایط پیش آمده به‌حیث یک فرصت تاریخی بنگرند و منافع ملی را به خواست‌ها و مطالبات سلیقه‌ای، شخصی و گروهی ترجیح دهند.»
حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان با نشر اعلامیه‌ای امضای موافقت‌نامه را گام بزرگ برای پایان دادن به جنگ و استقرار صلح در افغانستان خوانده است. آقای کرزی ابراز امیدواری کرده که این موافقت‌نامه از یک سو راه را به‌سوی صلح پایدار بگشاید و از سوی دیگر موجب شود تا روند صلح و کلیه تلاش‌های صلح‌جویانه توسط خود افغان‌ها رهبری و اجرایی شوند.
جنرال عبدالرشید دوستم، معاون اول ریاست‌جمهوری و رهبر حزب جنبش ملی اسلامی افغانستان نیز با نشر اعلامیه‌ای از امضای موافقت‌نامه امریکا و طالبان پشتیبانی و ابراز امیدواری کرده که که بحران سیاسی کنونی انتخابات به‌زودی حل شود تا تیم مذاکره‌ی همه‌شمول برای شرکت در مذاکرات بین‌الافغانی ایجاد شود.
حزب جمعیت اسلامی افغانستان نیز با نشر اعلامیه‌ای با استقبال از توافق‌نامه امریکا و طالبان گفت که این فرصت پیش‌آمده مقدمه‌ی برای آغاز گفت‌وگوهای صلح است. حزب جمعیت از همه از جناح‌های سیاسی خواسته تا در گفت‌وگوهای ملی برای صلح، در یک صف واحد قرار گرفته و برای ترسیم آینده روشن کشور و جامعه خویش کار نمایند و «نگذارند که انحصارگرایی و استبداد، در شکل و قالب دیگری خود را بر مردم افغانستان تحمیل و بقایش را برای مدت دیگری تمدید نماید.»
محمد محقق، معاون دوم ریاست اجراییه و رهبر حزب وحدت اسلامى مردم افغانستان از امضای موافقت‌نامه استقبال و ابراز امیدواری کرد که این توافق تاريخى منجر به آغاز مذاكرات بين الافغانى همه‌شمول شود که در آن مصالح علياى كشور و صلح و وحدت ملى مد نظر بوده و در اولويت قرار گيرد: «نه اين كه كسانى بخواهند از اين قضيه بهره‌بردارى شخصى کرده وتلاش نمايند تا پروسه صلح را بنفع حلقه خودشان مصادره نموده و آن را اختطاف کنند.»
محمد کریم خلیلی، رییس شورای عالی صلح و رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان با نشر اعلامیه‌ای ابراز امیدواری کرده که این توافق راه را به‌سوی آتش‌بس سراسری و دایمی، مذاکرات و صلح واقعی در داخل افغانستان باز کرده و سبب قطع جنگ و خون‌ریزی میان افغان‌ها گردد. آقای خلیلی افزوده که یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین بخش روند صلح، تعیین هیأت مذاکره از سوی جمهوری اسلامی افغانستان است: «این هیأت باید جامع، همه‌شمول و کارا باشد. شهروندان و طرف‌های که سرنوشت‌شان از صلح متأثر می‌گردند باید خود را در آیینه‌ی مذاکره، اصول و چارچوب مذاکره، محتوای مذاکره و نتایج مذاکره ببینند.»
«حکومت اسلامی» برآمده از مذاکرات بین‌الافغانی
در متن موافقت‌نامه امریکا و طالبان سه بار از «حکومت اسلامی» یاد شده که پس از مذاکرات بین‌الافغانی تشکیل می‌شود. در ابتدایی این موافقت‌نامه آمده که تعهدات طالبان در چوکات این موافقت‌نامه در مناطق تحت کنترل‌شان تا زمان تشکیل «حکومت اسلامی» جدید پسا توافق افغانستان که در طی مذاکرات بین‌الافغانی تعیین می‌شود، اجرا می‌شود. در بخش سوم این موافقت‌نامه آمده که امریکا و طالبان «به دنبال روابط مثبت با یکدیگر هستند و انتظار دارند که روابط بین ایالات متحده و حکومت اسلامی جدید پسا توافق که توسط مذاکرات بین‌الافغانی تعیین می‌شود، مثبت باشد.»
همچنان در این موافقت‌نامه تذکره رفته که امریکا به دنبال همکاری اقتصادی با «حکومت اسلامی جدید پسا توافق که توسط مذاکرات بین‌الافغانی تعیین می‌شود» برای بازسازی افغانستان خواهد بود و در امور داخلی آن دخالت نخواهد کرد.
آنچه‌که این توافقت‌نامه نشان می‌دهد در مذاکرات بین‌الافغانی در مورد نوعیت نظام سیاسی افغانستان تصمیم گرفته می‌شود و در موافقت‌نامه امریکا و طالبان تأکید به «حکومت اسلامی» شده است. گروه طالبان در زمان اقتدارشان پیش از 2001 حکومت خود را «امارت اسلامی» می‌خواندند که تاکنون بر این نوع نظام حکومت تأکید دارند.
رییس‌جمهور غنی در پاسخ به پرسشی که از او در مورد دیدگاهش در باره «امارت اسلامتی افغانستان» به‌عنوان طرف توافق امریکا و حکومت موقت پرسیده شد، گفت که «امارت اسلامی» کلمه‌ی است که طالبان برای خود به کار برده و بار بار در موافقت‌نامه تأکید شده که این دولت نیست و به رسمیت شناخته نشده است: «موقف دیگری جز عنوانی که یک فرد سر خود گذاشته، نیست.»
آقای غنی در مورد طرح حکومت موقت گفت: « حکومت‌های موقت و غیره جزء. من گفتم که آزادی فردی در افغانستان مورد اعتماد است. … شما تصمیم بگیرد که طرح‌های دیگر عملی است و مورد قبول ملت است یا جزء آزادی است؟»
آقای غنی تأکید کرد که هیأت مذاکره‌کننده دولت افغانستان از «جمهوری اسلامی افغانستان» و «قانون اساسی» افغانستان نمایندگی می‌کند و ضرورت است روی جمهوریت تمرکز شود: «اگر جمهوریت نباشد، رییس‌جمهور چه معنا. کسانی که همه چیز را می‌خواهند ببخشند راجع به جمهوریت. مسئولیت‌شان از کجا می‌آید.»
ایران: امریکا جایگاه حقوقی برای امضای قرارداد صلح ندارد
در میان واکنش‌های کشورها به توافق صلح امریکا و گروه طالبان که اکثراً مثبت بوده، واکنش ایران متفاوت بوده است. وزارت خارجه ایران گفته که امریکا جایگاه حقوقی برای امضای قرارداد صلح یا تعیین تکلیف در مورد آینده‌ی افغانستان را ندارد.
در اعلامیه‌ی وزارت خارجه‌ی ایران که دیروز (یک‌شنبه، ۱۱ حوت) منتشر شده، آمده است که به باور تهران، تنها سازمان ملل متحد از ظرفیت‌های مناسبی برای تسهیل مذاکرات بین‌الافغانی و همچنان نظارت و تضمین اجرای «توافقات حاصله» برخوردار است.
در این اعلامیه همچنان گفته شده است که ایران از هر تحولی که به صلح و ثبات در افغانستان منجر شود، استقبال و در عین حال از تلاش‌هایی که در راستای تأمین صلح در افغانستان تحت رهبری و مالکیت افغان‌ها انجام شود، حمایت می‌کند. به گفته‌ی وزارت خارجه‌ی ایران، توافق صلح پایدار در افغانستان تنها از طریق گفت‌وگوهای بین‌الافغانی با مشارکت گروه‌های سیاسی از جمله طالبان و با درنظر گرفتن ملاحظات کشورهای همسایه‌ی افغانستان به‌دست خواهد آمد.
از حدود 30 کشور و سازمان بین‌المللی برای اشتراک در مراسم امضای توافق امریکا و طالبان دعوت شده، اما ایران در جمع نبود.