ویروس کرونا در افغانستان قشرهای آسیبپذیر اجتماعی از جمله کودکان کار را به‌صورت جدی آسیبپذیر کرده است. معلومات نهادهای حمایت از کودکان نشان میدهد که هفت میلیون کودک با خطر گرسنگی مواجه‌اند، آمار کودکان کار افزایش زیادی یافته و حدود دو میلیون کودک زیر پنج سال از گرسنگی شدید رنج می‌‌برند و اگر وضعیت چنین ادامه یابد و خانواده‌‌های این کودکان کمک دریافت نکنند، «دو میلیون کودک تلف خواهند شد.»
از سوی دیگر، براساس معلومات نهادهای حمایت از کودکان در زمان کرونا و به‌دلیل شرایط قرنطینه خشونت‌‌ها علیه کودکان هم افزایش یافته و اکثر کودکان به آموزش آنلاین و یا آموزش از طریق رسانه‌‌ها دسترسی ندارند.
موسسه حمایت از کودکان (Save The Children) می‌‌گوید که شیوع ویروس کرونا در افغانستان بر کودکان تأثیر منفی گذاشته و گزارش این نهاد در ماه‌‌های اپریل و می (دو ماه قبل) نشان میدهد که بیش از هفت میلیون کودک به علت قرنطینه و بیکاری خانوادههایشان در معرض خطر گرسنگی قرار دارند. احتمالا این آمار حالا بعد از دو ماه بیش‌تر شده باشد.
مریم عطایی، سخن‌گوی موسسه حمایت از کودکان به اطلاعات روز گفت: «قبل از بحران کرونا 5.26 میلیون کودک به کمکهای انسانی و بشردوستانه نیازمند بودند. اما با شیوع ویروس کرونا حالا 8.12 میلیون کودک نیازمند کمکهای بشردوستانه است که از هر ده کودک افغانستان چهار کودک نیاز به کمکهای انسانی دارند.»
خانم عطایی همچنان می‌‌گوید که با شیوع ویروس کرونا و وضعشدن قرنطین، حدود دو میلیون کودک زیر پنج سال از گرسنگی شدید رنج می‌‌برند و اگر وضعیت چنین ادامه یابد و این خانوادهها کمک دریافت نکنند، «این دو میلیون کودک تلف خواهند شد.»
با شیوع ویروس کرونا در کشور و گسترش آن در ولایات دیگر از جمله کابل، قندهار، بلخ، هرات و شماری دیگر از ولایت‌ها، حکومت برای کمک به شهروندان آسیبپذیر برنامه‌های کمکی را روی دست گرفت. در اولین اقدام به توزیع آرد و گندم پرداخت. این برنامه موفق نبود و با انتقادهایی زیاد مواجه شد. در این طرح به شماری از خانواده‌‌های فقط چهارونیم کیلو گندم رسید. طرح توزیع نان خشک اقدام بعدی حکومت بود. براساس اعلام شهرداری در جریان ۴۰ روز ۱۱۵ میلیون نان به نیازمندان توزیع شده است که هزینه آن یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون افغانی شده است.
براساس آمار وزارت صحت، تا به حال هیچ واقعه فوتی ناشی از کرونا در میان کودکان به ثبت نرسیده است. اکمل سمسور، سخن‌گوی وزارت صحت به اطلاعات روز گفت که نرخ افراد مبتلا به کرونا در میان کودکان بسیار پایین است.
در همین حال بخش حمایت از کودکان کمیسیون حقوق بشر افغانستان می‌‌گوید که در چند ماه گذشته حدودا سه-چهار کودک در مرزهای غربی و شمال کشور به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند که دوباره صحت‌یاب شدند. «تاکنون هیچ واقعه فوت کودکان زیر سن از اثر ویروس کرونا در کمیسیون ثبت نشده است.»
نجیب‌الله ببرک‌زی، مسئول بخش اطفال کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان می‌‌گوید که ویروس کرونا در افغانستان باعث نقض‌‌شدن حقوق آموزش کودکان شده است. به گفته او، در زمان قرنطینه که مکاتب و نهادهای آموزشی مسدود بوده است، شماری بسیار اندک دانش‌‌آموزان و کودکان به خدمات آموزشی دسترسی داشته‌‌اند.
آمار کودکان کار آفزایش یافته است
از نگاه معیشتی بیش از 60 درصد شهروندان کشور زیر خط فقر به سر می‌‌برند. وضعشدن محدودیت‌ها و محدود شدن فعالیتهای اقتصادی بخش‌های فقیر و بی‌‌بضاعت جامعه را بیش‌تر از بیش در تنگنا قرار داده که این وضعیت تأثیر مستقیم روی کودکان گذاشته است.
مسئولان وزارت کار و امور اجتماعی و نهادهای حامی کودکان در افغانستان می‌‌گویند آمار کودکان کار و کودکان دستفروش در خیابانها نسبت به قبل شیوع کرونا به مراتب افزایش یافته است.
عبدالفتاح عشرت احمدزی، سخن‌گوی وزارت کار و امور اجتماعی به اطلاعات روز می‌‌گوید که در شرایط کرونا، بیکاری و وضعیت خراب اقتصادی خانوادهها مجبور میشوند که کودکان خود را هم برای کار و کسب درآمد به خیابانها بفرستند. آقای احمدزی می‌‌گوید: «با شیوع ویروس کرونا در کشور اکثر خانوادهها با فقر و تنگدستی مواجه شدند و این باعث شد که این خانواده‌‌های کودکان خود را هم به جاده‌‌ها و خیابانها بفرستند تا در پیدا کردن خرج و مخارج خانواده با پدر، برادر و مادرشان همکاری نمایند.»
در همین حال، مریم عطایی، سخن‌گوی موسسه حمایت از اطفال نیز می‌‌گوید که یکی از پیامد ویروس کرونا در افغانستان این است که کودکان کار و کودکان دستفروش روی خیابانها افزایش زیادی یافته است. خانم عطایی می‌‌گوید: «براساس آمار تخمینی وزارت کار و امور اجتماعی افغانستان قبل از شیوع ویروس کرونا حدوداً 1.2 میلیون کودک کار روی جاده‌‌های افغانستان کار می‌‌کردند اما با شیوع ویروس کرونا انتظار می‌‌رود که این آمار بیش از حد شود.»
«هفته دو-سه بار سیلی میخورم»
با این‌که بسیار از شهروندان ترجیح میدهند در روزهای کرونایی خانه بمانند، اما کودکان کار شاید اصلا به ترس از مبتلاشدن به کرونا فکر نکرده باشند، به همین دلیل بدون این که کم‌ترین دستورالعمل‌های صحی را مراعات کنند، روزانه در خیابان‌های کابل و شماری از شهرهای دیگر برای دست‌یافتن به لقمه نانی پرسه میزنند.
در جاده‌‌های کوته‌‌سنگی و مقابل سیلوی مرکزی کابل از میان انبوه کودکان دستفروش با خدیجه، نوید، قیس، وحیدالله و روح الله صحبت کردم. صحبت‌‌های کودکانه‌‌ی آنها دو نقطهی مشترک داشت؛ کاهش چشم‌‌گیر فروش و درآمد آنها و رویه‌‌ی خشن و بد مردم در زمان کرونا.
خدیجه‌‌ی 11 ساله درحالی‌که چند خریطه‌‌ی پلاستیک در دست داشت در میان سروصدای کراچیهای کوته‌‌سنگی منتظر بود تا کسی یک خریطه پلاستیک از او بخرد.
خدیجه و عایشه خواهر کوچک‌‌ترش تنها نان‌آور خانواده‌‌ی 9 نفری است که توسط مادر سرپرستی می‌‌شود و پدرش آنها را رها کرده است. با شیوع ویروس کرونا پلاستیک‌فروشی خدیجه دیگر بازاری ندارد: «در چند ماه اخیر پلاستیک‌‌های ما هیچ فروش نمی‌‌شود. بیروبار هم کم شده و مردم هم پلاستیک نمی‌‌خرند. وقتی پلاستکی پیش می‌‌کنیم سر ما قهر میشوند و می‌‌گویند که دور ایستاد شویم. اگر اسرار کنیم حرف‌‌های خیلی زشت میزنند.»
خدیجه می‌‌گوید که در دیگر ساحات برای فروش پلاستیک رفته نمی‌‌تواند چون مورد آزار و اذیت قرار می‌‌گیرد. «در این جا اگر کسی اذیت کرد به گیر کراچی‌‌وان‌‌ها می‌‌دهیم.»
وقتی با خدیجه حرف می‌‌زدم، نوید 9 ساله هم سر رسید. از نوید در مورد کرونا پرسیدم. ظاهراً از ویروس کرونا چندان تصویری در ذهن نداشت و به شدت نگران کاهش درآمدش بود. «کاکا قبلا روزانه هشتاد یا صد افغانی کار می‌‌کردم اما حالا بعضی روزها بیست سی افغانی است و بعضی روزها هیچ کار نمی‌‌کنیم[درآمد نداریم].»
کمی نگذشته بود که قیس برادر بزرگ‌‌تر نوید با خریطه‌‌های پلاستیک در دست به جمع ما پیوست. قیس 13 ساله گفت که پدرش مریض است و یک برادر بزرگ‌‌تر دارد که معیوب است. قیس و نوید با دشواری سه‌ونیم هزار افغانی کرایه خانه را از پلاستیک‌فروشی به‌دست می‌‌آورند، درحالی‌که قبلا می‌‌توانسته بعضی مخارج خانه را هم با مادرش کمک کند: «وقتی پیش مردم اصرار میکنم که پلاستیک بخرند، بعضی فحش میدهند، بعضی خودنمایی می‌‌کند و هیچ گپ نمی‌‌زنند و بعضی با سیلی میزنند. هفته دو-سه بار سیلی میخورم.»
وحیدالله 10 ساله که کتری پر از کلچه را به سختی حمل می‌‌کرد به زبان پشتو مردم را به خرید کلچه‌‌هایش تشویق می‌‌کرد. وحیدالله قبلا کار نمی‌‌کرده است و در زمان قرنطین که پدر پیرش دیگر درآمد سابق را ندارد، دست به کلچه‌‌فروشی زده است. به من گفت: «در روزهای اول کار سخت بود اما حالا کمی یاد گرفتم. مردم خیلی کم از من خرید میکنند و چند بار کلچه‌‌هایم را به زمین انداخته‌اند. می‌‌گویند من کرونا داردم اما من مریض نیستم.»
روح الله و اکثر کودکان کار خیابانی در کابل داستان‌‌های مشابه را دارند.
با آن‌که ویروس کرونا کودکان خیابانی را تهدید نمی‌‌کند اما این کودکان می‌‌توانند ناقل ویروس کرونا از یک فرد به فرد دیگر و یا از شهر به درون خانوادههایشان باشند که در این مورد تاکنون هیچ نهادی توجه نکرده است.
مسئولان بخش حمایت از کودکان کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان هم تأیید میکنند که کودکان کار در کارگاه‌ها، قالین‌بافی‌ها، داش‌های خشت‌پزی کار میکنند و کودکان دستفروش خیابانی یکی از گروپ‌‌های آسیبپذیر کودکان در افغانستان می‌باشند.
نجیب‌الله ببرک‌زی، مسئول این بخش می‌‌گوید که این گروه کودکان با مشکلات و چالش‌‌های فراونی چون آزار و آذیت، خشونت، لت و کوپ، توهین و تحقیر و تجاوز جنسی مواجه‌اند. «در این میان کودکان دختر که در خیابان‌های دست‌فروشی میکنند بیش‌تر از دیگر کودکان کار در معرض تهدید و خطر سؤاستفاده جنسی قرار دارند.»