هفته‌‌‌ی دوم مذاکرات صلح؛ موافقت‌‌‌‌‌نامه طالبان و امریکا، محل اختلاف است

چهارده روز بعد از آغاز مذاکرات مستقیم صلح میان دولت جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان، این‌‌‌جا در دوحه پایتخت کشور شیخ‌‌‌‌‌نشین قطر هیأت‌‌‌های دو طرف هنوز نتوانستند روی یک اصول یا طرزالعمل مشخص برای پیش‌‌‌برد مذاکرات صلح به توافق نهایی برسند.

محمد نعیم، سخن‌‌‌گوی دفتر سیاسی طالبان در قطر به اطلاعات روز گفت که در مورد اصول مذاکرات و حل اختلافات پیشرفت صورت نگرفته است: «ناامید نمی‌‌‌‌‌شویم.»

در همین حال، منابعی از درون هیأت مذاکره‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌ی دولت افغانستان می‌‌‌‌‌گوید که تأکید طالبان بر ادامه‌‌‌‌‌‌ی مذاکرات بین‌الافغانی براساس موافقت‌‌‌‌‌‌نامه صلح امریکا با طالبان که چند ماه قبل در دوحه به امضا رسید، تنها نقطه‌‌‌‌‌ی اختلافی است که هنوز دو طرف روی آن به تفاهم نرسیده‌‌‌اند.

هفته‌‌‌‌‌ی گذشته (سه‌‌‌شنبه، ۲۵ سنبله)، در دومین نشست عمومی هیأت‌‌‌‌‌های مذاکره‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌ی دو طرف، تأکید طالبان بر ادامه مذاکرات صلح افغانستان براساس موافقت‌‌‌‌‌نامه صلح طالبان و امریکا و پذیرش فقه حنفی به‌عنوان تنها منبع تصمیم‌‌‌‌‌گیری و حل اختلافات در جریان مذاکرات، گفت‌‌‌‌‌وگوهای صلح را به چالش کشید.

به دنبال این اختلافات، در هفته‌‌‌‌‌ی دوم مذاکرات صلح سه جلسه‌‌‌ی نفس‌‌‌گیر میان گروه‌‌‌‌‌های تماس دو طرف برای از میان‌برداشتن اختلافات دایر شده است. سومین جلسه‌‌‌‌‌ی گروه‌‌‌‌‌های تماس دو طرف در آغاز هفته‌‌‌ی گذشته (یک‌‌‌شنبه، 30 سنبله) برگزار شد و سخن‌گویان هر دو طرف از پیشرفت در حل اختلافات خبر دادند.

گفته می‌‌‌شود که به دنبال بروز اختلافات روی مبنای فقهی و موافقت‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌ی دوحه، هیأت جمهوری اسلامی افغانستان برای هر دو نقطه‌‌‌‌‌ی اختلافی به هیأت گروه طالبان گزینه‌‌‌‌‌های بدیل پیشنهاد کرده است.

گزینه‌‌‌‌‌ی بدیل هیأت جمهوری اسلامی افغانستان برای مبنای فقهی مذاکرات این است که هر گاه در جریان مذاکرات اختلافی به میان آمد براساس فقه حنفی تصمیم گرفته شود اما حقوق، احوال شخصیه و اصول مذهبی شیعیان و اقلیت‌‌‌های دینی دیگر در کشور، بی‌تبعیض رعایت شود.

هیأت جمهوری اسلامی افغانستان همچنان برای بحث اختلافی موافقت‌‌‌‌‌نامه صلح طالبان با امریکا چهار گزینه‌‌‌‌‌ی بدیل به هیأت طالبان پیشنهاد کرده است:

اول: هرگاه توافق‌‌‌نامه امریکا و طالبان اصل پذیرفته شود اعلامیه‌‌‌‌‌ی سه‌جانبه جمهوری اسلامی افغانستان، امریکا و ناتو که در 10 حوت سال گذشته همزمان با امضای موافقت‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌ی صلح میان امریکا و طالبان در کابل با حضور رییس‌جمهور غنی، مارک اسپر، وزیر دفاع امریکا و ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو صادر شد، نیز باید اصل شمرده شود.

دوم: نه توافق‌‌‌نامه امریکا و طالبان و نه اعلامیه‌‌‌های جمهوری اسلامی افغانستان با امریکا و ناتو، بلکه مذاکرات براساس فیصله‌‌‌های لویه‌جرگه‌ی مشورتی صلح و قطع‌نامه این جرگه پیش برده شود. آزادی 400 زندانی «خطرناک» گروه طالبان و نیروهای امنیتی دولت، آتش‌‌‌‌‌بس فوری و قطع جنگ و حفظ ارزش‌‌‌‌‌های دو دهه‌‌‌‌‌ی اخیر از مهم‌ترین خواست‌‌‌‌‌های اعضای لویه‌جرگه مشورتی بود که به مدت سه روز در 17، 18 و 19 اسد سال جاری در کابل برگزار شده بود.

در سومین بدیل هیأت جمهوری اسلامی افغانستان به طالبان منافع علیای کشور ذکر شده است و در چهارمین بدیل آمده است که اختلافات که در جریان مذاکرات پیش می‌‌‌‌‌آید در روشنی قران و حدیث حل شود.

گروه‌‌‌‌‌های تماس دو طرف در چهارمین و پنجمین جلسه‌‌‌‌‌ی مشترک‌‌‌شان که هفته‌‌‌‌‌ی گذشته (چهارشنبه، 2 میزان) در صبح و عصر برگزار شد، تلاش کردند که اختلاف‌های موجود را از سر راه برداشته و اصول مذاکرات را نهایی کنند اما این جلسات هم بی‌نتیجه پایان یافت.

با آن‌که هیأت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دو طرف در مورد نقاط اختلافی و پیشرفت‌‌‌‌‌ها جزئیات نمی‌‌‌‌‌دهند، اما منابعی از هیأت جمهوری اسلامی افغانستان به اطلاعات روز می‌‌‌گویند که اختلاف بر سر مبنای فقهی مذاکرات میان گروه‌‌‌‌‌های تماس دو طرف حل شده و دو طرف توافق کرده‌‌‌اند که حقوق، احوال شخصیه و اصول مذهبی شیعیان و اقلیت‌‌‌های دینی دیگر در کشور، بی‌تبعیض رعایت شود.

درست 14 روز قبل (شنبه، ۲۲ سنبله)، بعد از ختممراسم افتتاحیه مذاکرات مستقیم میان دولت افغانستان و گروه طالبان در یکی از تالارهای هتل شرایتون در دوحه، پایتخت امیرنشین قطر، اعضای دو هیأت دولت افغانستان و گروه طالبان برای اولین بار به‌‌‌صورت مستقیم پشت درهای بسته با هم صحبت کردند، معرفی شدند و در ختم این نشست که از آن به‌‌‌عنوان اولین نشست مستقیم میان دو هیأت یاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، دو طرف یک تیم ده‌‌‌نفری شامل پنج نفر از هر طرف را به‌‌‌عنوان گروه تماس برگزیدند تا در مورد اصول و تقسیم‌‌‌اوقات مذاکرات با هم گفت‌‌‌وگو کنند.

به دنبال آن، گروه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تماس دو طرف در دو جلسه‌‌‌ی‌‌‌ جداگانه که در جریان هفته‌‌‌ی اول مذاکرات (یک‌‌‌شنبه، ۲۳ سنبله و دوشنبه، ۲۴ سنبله) در هتل شرق، جایی که هردو هیأت در آن‌‌‌جا مستقرند، پشت درهای بسته روی «اصول رفتاری و تقسیم اوقات» مذاکرات بحث و گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگو کردند.

گروه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تماس دو طرف طی دو جلسه‌‌‌ی مشترک خویش توانستند مواردی را به‌‌‌عنوان اصول مذاکرات صلح آماده و روی آن توافق کنند. هرچند از جزئیات کامل اصول مذاکرات که از سوی گروه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تماس دو طرف آماده شده، اطلاعاتی در دست نیست اما چند مورد به‌‌‌عنوان مهم‌‌‌ترین اصل‌‌‌های مذاکرات صلح از جانب دو طرف مطرح و روی آن توافق شده است.

میان گروه‌‌‌های تماس دو طرف توافق شده که در جریان مذاکرات با حفظ احترام متقابل از الفاظ و سخن‌‌‌های پرخاش‌‌‌کننده و نیز حرف‌‌‌هایی که باعث دوری شده و آشتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جویانه نباشد، پرهیز شود. بحث دیگری که از سوی گروه‌‌‌های تماس به‌‌‌عنوان اصل مذاکرات روی آن توافق شده این است که فیصله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هیأت‌‌‌های دو طرف در جریان مذاکرات نقض نخواهد شد و روی یک موضوع بار دوم فیصله صورت نخواهد گرفت.

همچنان دو طرف توافق کرده‌‌‌اند در صورتی که در مواردی به بُن‌‌‌بست می‌‌‌رسند، مذاکرات میان دو هیأت متوقف شده و برای حل موضوع یک کمیسیون کوچک‌‌‌تر و ویژه‌‌‌ی مشترک تشکیل داده و روی موضوع اختلافی به‌‌‌صورت تخصصی بحث کرده و نتیجه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی کار دوباره به نشست عمومی برده شود. ایجاد یک دارالانشای مشترک موضوع دیگری است که روی آن توافق صورت گرفته است.

میان دو طرف توافق شده است که مذاکرات را با صبر و تحمل ادامه داده و تا ختم آن هیچ طرفی از میز گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگوها خارج نشود.

موضوع‌‌‌های دیگری که در اصول مذاکرات توافق شده این است که در جریان گفت‌‌‌وگوهای صلح میان دو طرف باید نوبت سخنرانی رعایت شود، جلسه با تلاوت قران کریم آغاز و ختم شود، دو طرف در صحبت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های همدیگر مداخله نکنند و در جلسه‌‌‌ها از موضوع بحث خارج نشود.

در هفته‌‌‌‌‌‌ی اول (سه‌‌‌شنبه، ۲۵ سنبله) گروه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تماسمواردی را که به‌‌‌عنوان اصول مذاکرات روی آن توافق کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، در یک نشست مشترک عمومی با حضور تمام اعضای هیأت مذاکره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده‌‌‌ی دو طرف مطرح کردند. در این نشست که از آن به‌‌‌عنوان دومین نشست عمومی میان دو هیأت یاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، اصول مذاکرات مورد بحث قرار گرفته و به گروه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های تماس وظیفه سپرده شد که هرچه زودتر اصلاحات نهایی را روی اصول مذاکرات اعمال کرده و تقسیم اوقات مذاکرات را مشخص کند تا بحث روی اجندای مذاکرات شروع شود.

دو هیأت مذاکره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده قبل از آغاز گفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها باید در مورد اصول مذاکرات، تقسیم‌‌‌اوقات گفت‌‌‌وگوها و اجندای مذاکرات به یک توافق مشترک دست یابد. در این میان دست‌‌‌یافتن به اصول مشترک مذاکرات مهم‌‌‌ترین بخش این مذاکرات به‌‌‌شمار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود؛ چون به گفته‌‌‌ی دو طرف در این مذاکرات طرف سومی وجود ندارد که به‌‌‌عنوان تسهیل‌‌‌کننده عمل کند و پس از نهایی‌‌‌شدن اصول مذاکرات، گفت‌‌‌وگوهای صلح بر مبنای همین اصول مذاکرات پیش خواهد رفت.

احتمال می‌‌‌‌‌‌رفت که در پایان هفته‌‌‌‌‌‌ی گذشته بحث روی اصول و تقسیم‌‌‌‌‌‌اوقات مذاکرات نهایی شده و راه برای گفت‌‌‌وگو در مورد اجندای مذاکرات باز شود. اما هنوز روی طرزالعمل مذاکرات توافق نهایی حاصل نشده است. تا این‌‌‌جای کار هردو طرف بسیار قوی از دیپلماسی کار گرفته و روی بافت کلمات و اصطلاحات در متن اصول‌‌‌‌‌‌نامه/طرزالعمل مذاکرات وسواس جدی به خرج داده/می‌‌‌‌‌‌دهند.

چرا موافقت‌‌‌نامه‌‌‌‌‌ی صلح طالبان با امریکا مهم است؟

گفته می‌‌‌‌‌شود در حال حاضر تنها نقطه‌‌‌ی اختلافی میان دو طرف سرنوشت موافقت‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌ی صلح میان امریکا و طالبان است که در 10 حوت سال گذشته در دوحه از سوی زلمی خلیل‌‌‌زاد، نماینده خاص وزارت خارجه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی امریکا در امور صلح افغانستان و ملا عبدالغنی برادر، رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر به امضا رسید.

هیأت جانب طالبان تأکید دارد که این موافقت‌‌‌‌‌نامه اساس مذاکرات فعلی قرار گیرد، اما هیأت جانب دولت افغانستان آن را قبول ندارد و تأکید دارد که اگر موافقت‌‌‌‌‌نامه صلح طالبان با امریکا اساس مذاکرات قرار گیرد، اعلامیه سه جانبه‌‌‌‌‌ی کابل، واشنگتن و ناتو که در همان روز در کابل صادر شده است، نیز اساس مذاکرات قرار گیرد. تا هنوز دو طرف خواست‌‌‌‌‌های همدیگر را نپذیرفته‌‌‌اند.

دیدگاه غالب در این مورد این است که طالبان تلاش دارد براساس قرار دادن موافقت‌‌‌‌‌نامه صلح دوحه، امریکا را طرف اصلی مذاکرات جلوه دهد و به‌نحوی دولت جمهوری اسلامی افغانستان را نفی کرده و یک اداره‌‌‌‌‌ی تحت کنترل امریکا معرفی کند؛ چیزی که بارها طالبان آن را در گذشته بیان کرده است. طالبان دولت جمهوری اسلامی افغانستان را به‌عنوان اداره کابل می‌‌‌‌‌شناسد و افغانستان را اشغال خطاب می‌‌‌‌‌کند. به همین دلیل حالا نمی‌‌‌‌‌خواهد طرف اصلی دولت افغانستان باشد، بلکه امریکا را به‌عنوان طرف اصلی خود می‌‌‌‌‌داند.

در این سوی قضیه، هیأت دولت جمهوری اسلامی افغانستان نمی‌‌‌‌‌خواهد این‌گونه شود و تلاش دارد که اعلامیه‌‌‌‌‌ سه‌جانبه‌‌‌‌‌ی کابل را هم به تهداب مذاکرات جابه‌جا کند.

در همین حال، شماری از اعضای هیأت دولت افغانستان در دو هفته‌‌‌‌‌ی گذشته با طالبان بحث و گفت‌‌‌‌‌وگو کردند، باور دارند که طالبان از نگاه ایدئولوژیک تغییر نکرده است.

عبدالحفیظ منصور، عضو هیأت جمهوری اسلامی افغانستان در مصاحبه با اطلاعات روز گفت: «پیوسته شنیده بودیم که طالبان دیگر طالبان گذشته نیستند، طالبان تغییر کرده و در بسیاری مسائل تجدید نظر کرده است. اما وقتی ما از نزدیک مشاهده می‌‌‌‌‌کنیم، بسیاری این چیزهای که نشر شده بود، قرین واقعیت نیست.»

آقای منصور می‌‌‌‌‌گوید که صحبت‏های طالبان شاید تغییر کرده باشد اما اندیشه‌‌‌‌‌های طالبان «چندان» متحول نشده است. آقای منصور همچنان می‌‌‌‌‌گوید که فکر می‌‌‌‌‌شد که تمام کشورها دست به دست هم نداده تا به افغانستان صلح بیاید اما «ما می‌‌‌‌‌بینیم که همه‌‌‌‌‌ی کشورها دست به دست هم نداده، بلکه برخی از کشورها به‌عنوان مانع عمل می‌‌‌‌‌کنند، برای شماری کشورها جنگ افغانستان اهمیت ندارد و تعداد اندکی سعی دارند که جنگ افغانستان خاتمه یابد.»

با آن‌که هر دو هیأت تلاش دارند که از صحبت با رسانه‌‌‌‌‌های خودداری کنند، اما گاهی اطلاعات نه‌چندان مهم به‌صورت غیر رسمی از سوی شماری از اعضای هیأت جمهوری اسلامی افغانستان با خبرنگاران شریک می‌‌‌‌‌شود. در سوی دیگر، اعضای هیأت مذاکره‌‌‌‌‌کننده‌‌‌‌‌ی طالبان به سختی به تماس و پیام خبرنگاران پاسخ می‌‌‌‌‌دهند.