با شیوع عالم‌گیر ویروس کووید 19، بیش‌تر مردم به توصیه‌های بهداشتی مقامات و نهادهای صحی متوسل شده‌اند. صدها میلیون انسان در بیش از دو صد کشور جهان چشم و گوش سپرده‌اند که دانشمندان، پزشکان و متخصصان بهداشت و درمان چه راه‌ها و سفارش‌هایی برای فرار از ابتلا به این شبح پنهان‌کار یا فرار از مرگ در صورت ابتلا به آن تجویز می‌کنند. امید غالب بشر برای موفقیت در مبارزه با این ویروس ساری و گلوگیر، سفارش‌های صحی متخصصان بهداشت، موفقیت دانشمندان و پزشکان در ساختن واکسن و درمان آن و عملکرد موفقانه‌ی مدیران سیاسی در مهار و مدیریت این بحران عالم‌گیر است.
در این میان، در برخی از کشورهای اسلامی و از جمله کشور ما، عالمان دین و روحانیون نیز وارد گود مبارزه با کرونا و شیوع آن شده‌اند. تعدادی از علمای دین، خواندن قرآن و دعاهای ویژه، انجام برخی مناسک و دستورات دینی، امید به رحمت و شفابخشی خداوند، عباداتی چند و نظایر آن را برای مبارزه با کرونا و نجات از ابتلا یا مردن در صورت ابتلا به آن را از توصیه‌های معنوی و مؤثر سفارش کرده‌اند.
تجربه‌ی زیست و تکامل بشر ثابت کرده که معنویات در کل و دیانت به‌صورت خاص، نقش حمایتی قابل توجه در دست‌کم غلبه بر عوارض روانی دشواری‌های زیست و زندگی بشر داشته است. بشر برای فرار از مشکلات و غلبه بر عوارض روحی ناشی از آن، هماره به معنویات، نیروهای ماورای طبیعی و دیانت و اعتقاد پناه برده و اغلب نیز تأثیرات مفیدی نیز داشته است. با توجه به این تجربه‌ی بشر، ورود علمای دین به این امر و ملتفت کردن مردم به مفاد و تأثیر معنویات و پناه جستن به دیانت و باورهای دینی، یکی از ممدهای مهم در مبارزه با دست‌کم عوارض روانی ناشی از این بحران است.
این اما تمام داستان نیست. در تعدادی از کشورها از جمله ایران و افغانستان، برخی از علمای دین، پا را از تأثیرات مفید توصیه‌های دینی و پناه‌بردن مردم به معنویات از عوارض روحی این بحران صحی عالم‌گیر فراتر گذاشته‌اند. برخی از علمای دین، به‌صورت گمراه‌کننده و حتا خطرناک، به مردم توصیه می‌کنند که این ویروس، بلا و عذاب الهی است که صرفا قرار است به زعم آن‌ها کافران و مشرکان را تنبیه کند و آسیبی به مسلمانان وارد نمی‌کند. این دسته از علما، به‌صورت گسترده تبلیغ می‌کنند که مسلمانان به‌دلیل عقاید و باورهای دینی به زعم آن‌ها مقدس‌شان، در برابر ابتلا به این ویروس بیمه هستند و دلیلی برای نگرانی وجود ندارد.
باری، یک کلیپ ویدیویی از فردی به نام مولوی مجبیب‌الرحمان انصاری، در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد که خطاب به اهالی منبرش با اعتماد به نفسی خطرآفرین می‌گوید مسلمانان به ویروس کووید 19 مبتلا نمی‌شوند. در ویدیوی دیگری این فرد مدعی است که آن عده از مسلمانان که به این ویروس مبتلا شده و بمیرند، در زمره‌ی شهید قرار می‌گیرند.
تأثیر مخربی که سخنان غیرمسئولانه‌ی عالمان دین بر مردم می‌گذارد، بی‌نیازی از رعایت توصیه‌های بهداشتی و مرگ ترس از ابتلا به کرونا و عواقب وحشتناک صحی-اجتماعی آن در پیروان آن‌هاست. چنین تبلیغاتی، مردم را از تبعات وحشتناک و فاجعه‌آفرین رعایت نکردن توصیه‌های بهداشتی غافل کرده و باعث می‌شود که شیوع ویروس به‌راحتی وارد گردش اجتماعی شود. از سوی دیگر، شهید خواندن قربانیان کرونا، منهای کارمندان و کارکنان صحی که به‌دلیل هم‌نشینی و درگیری با مبتلایان به این ویروس مبتلا و می‌میرند و می‌تواند نوعی پاداش اجتماعی، اقتصادی و معنوی در جوامع متدین و مسلمان تلقی شود، نوعی مشوق برای رعایت نکردن توصیه‌های بهداشتی است. در فرهنگ و باورهای اسلامی، شهادت والاترین مقام و مرتبت در دیانت و اعتقادات معنوی است و مسلمانان معتقدند با کسب این عنوان نه تنها سعادت اخروی‌شان را تضمین کرده که از مقربان خداوند محسوب می‌شوند. با توجه به بار معنوی و اعتقادی که عنوان «شهید» در باورهای اسلامی دارد، ای بسا کثیری از مسلمانان تحت تأثیر این تبلیغات با این پندار که با ابتلا به کرونا و در نهایت مرگ می‌توانند به این مقام والامرتبه برسند، در کم‌ترین مقدار توصیه‌های بهداشتی را رعایت نکنند و مشتاق ابتلا و مرگ باشند. اتفاقی که به معنای واقعی کلمه، ویرانگر و فاجعه‌بار است.
ابتلا به کرونا و مرگ ناشی از آن نباید تقدیس شود، زیرا ترس از ابتلا به آن و مرگ را از بین می‌برد یا دست‌کم کاهش می‌دهد. ترس، نقشی تعیین‌کننده و قوی در مبارزه با کرونا دارد. به‌لحاظ روانی، مادامی که نوع بشر از چیزی نترسد، آن را جدی نمی‌گیرد. ترس از ابتلا به کرونا، انتقال آن به اطرافیان، خانواده و جامعه و مرگ ناشی از آن، ما را وادار می‌کند که بر تنبلی، بی‌مسئولیتی و بی‌پروایی مان غلبه کنیم و توصیه‌های بهداشتی را با وسواس و دقت تمام رعایت کنیم. تکامل و سیر تاریخی بشر ثابت کرده که ترس، نقش کاملا تعیین‌کننده در بهبود سبک زندگی، موفقیت‌ها و پیشرفت‌های انسان‌ها داشته است. در تاریخ تکامل بشر، ترس این گونه‌ی باهوش از فجایع و آسیب‌ها از جنگ‌های بسیاری جلوگیری کرده، حفاظ‌ها و سپرهای دفاعی قدرتمندی در برابر تهدیدات طبیعی ساخته، ماجراجویی‌های خونین بسیاری را نفله کرده و نوع بشر را از هر لحاظ محفوظ نگه داشته است. معروف و مشهور است که می‌گویند «قوی‌ترین‌ها، ترسو‌ترین‌هایند». ترس نه تنها ضعف نیست که یک قدرت است. قدرتی که از صاحب‌اش حفاظت و صیانت می‌کند.
باید این نکته را یادداشت کنم که مراد از «ترس از ابتلا به کرونا» در واقع جدی گرفتن تبعات ناگوار و فاجعه‌بار بی‌پروایی نسبت به رعایت توصیه‌های بهداشتی و بی‌احتیاطی است. ترس از ابتلا به کرونا غیر از اضطراب و استرس است که تأثیرات مخرب روانی دارد و به خاصه در دوران ابتلا و تلاش برای نجات از ویروس و درمان‌شدن اگر به سراغ بیمار بیاید می‌تواند مرگ‌آفرین باشد. ترس به ما در فرار از بحران، گریز از آسیب و یافتن راه‌های نجات و برطرف‌کردن چالش کمک می‌کند. برعکس ترس که کمک‌کننده است، اضطراب و استرس یک حالت روحی ویرانگر است و با عوارض روانی که به همراه دارد، می‌تواند به سقوط روحی منجر شود.
+++
«کمپین همدلی: کرایه خانه قانونا نصف شود» در روزهای دشواری که همه درگیر ویروس کرونا یا COVID-19 هستیم، برای گسترش همدلی، همکاری و همدردی میان مردم و به‌ویژه میان مالک و مستأجر راه‌اندازی شده است. در این کمپین از مالکان خانه‌های مسکونی می‌خواهیم که با همدلی و همیاری، از ماه حمل تا پایان وضعیت کنونی، کرایه ماهوار را کم کنند. حامیان این کمپین درحالی‌که می‌دانند شماری از مالکان پیش از این اقدامات انسانی و درخور ستایش انجام داده‌اند، تأکید می‌کنند که کرایه‌های ماهوار خانه‌ها حداقل نصف شود. برای امضای این دادخواست به این آدرس رفته پس از امضا آن‌را با دوستان خود شریک سازید: