کتاب‌ها

کتاب «جنگ نیابتی»، به این سوال مرکزی می‌پردازد که جنگ نیابتی چه سود و زیانی دارد و تحت چه شرایطی این سود و زیان متأثر خواهد شد. این سوال، در حقیقت، مبتنی بر زاویه‌ی دید صاحبان جنگ‌های نیابتی (دولت‌های حمایت‌گر) است که دارای گروه‌ها نیابتی در کشورهای دیگر می‌باشند.

یک راه حل در این گونه موارد این است که بگوییم اگر ما بر شناخت و ذوق و دقت و تجربه‌ی یک کتاب‌خوان ماهر اعتماد داشته باشیم، می‌توانیم به پیشنهاد یا توصیه‌ی او عمل کنیم. ولی این هم چاره‌ی متزلزل و سستی است. برای این‌که افراد به‌هرحال تمایلات و ذوق‌های متفاوت دارند.

رابرت ساپولسکی، انسان‌شناسی و علوم اعصاب در دانشگاه استنفورد درس می‌دهد. یکی از خوب‌ترین و بهترین دانشمندان و نویسندگانی است که در بخش اعصاب، دی‌ان‌ای (DNA) و علم بیولوژی با زبان نسبتا روان، خوش‌فهم و دلنشین می‌نویسد. در عصر که رفتارهای خشونت‌آمیز آدمی لایه‌های بسیار پیچیده به خود گرفته، خواندن کتاب رابرت ساپولسکی، بسیار قابل اهمیت است.

شیبانی خان هرات و قندهار را از تصرف اخلاف سلطان حسین بایقرا بیرون آورده، اداره‌ی قندهار را به فرزندان امیر ارغون سپرد. اسماعیل در جنگ معروف مرو، شیبانی خان را به قتل رساند. با این حال، پس از اسماعيل، اخلاف او همواره با احفاد شيباني خان در حدود خراسان درگيرى داشتند؛ تا اين‌كه دین‌محمد خان آخرين فرد سلسله‌ی شیبانی در سال ١٠٠٧ قمری به‌دست شاه عباس اول کشته شد و حکمرانان بعدی اوزبک به حکومت در حدود بلخ و بخارا اکتفا کرده، از تعرض به حدود صفوی بازماندند.

این بحث ما را به نکته‌ی مهم و اساسی در ارتباط با انقلاب تبسّم و جنبش روشنایی می‌کشاند: نسبت آن دو. چقدر به این نسبت پرداخته شد؟ تأمل روی این نسبت چه روزنه‌های را گشود؟ چه خلا‌ها و شکاف‌های در جنبش روشنایی پر شد که انقلاب تبسّم را زمین‌گیر کرده بود؟ از آن شامگاهی که معترضین با دل خونبار و چشمان اشک‌آلود ارگ ریاست‌جمهوری را ترک کردند، تا عصر 2 اسد، که خون بیش‌تر از صد جوان دانشجو و تحصیل‌کرده در خیابان جاری شد، چه‌چیزی تفاوت کرده بود؟

اسمیتِ شیفته‌ی اسلام، بیش از آن شیفته‌ی حقیقت و روش علمی است. لذا در پژوهش‌هایی خود تنها بصیرت‌های درخشان تاریخی به ما نمی‌دهد، بلکه ما را با دشواری‌ها، چالش‌ها و تردیدهای بی‌شمار رویارو می‌کند. او پیش از آن‌که به پرسش پاسخ بگوید، ژرفای آن را می‌کاود و ابعاد آن را برملا می‌کند و در نهایت همه‌چیز را به خواننده وامی‌نهد.

در مورد چگونگی نام افغانستان چنانچه گفته شده، این نام توسط احمد‌شاه درانی بر کشورش گذاشته نشده است. استفاده از این نام در کتاب‌های درسی ما و در آثار آقای غبار منحیث نام سلطنت‌نشینی احمد‌شاه نادرست است. این نام برای بار اول در سال 1801 میلادی یعنی 28 سال پس از مرگ احمد‌شاه در یک معاهده‌ی که بین دولت انگلیس‌ و دولت ایران به امضا رسید، بر امپراطوری درانی گذاشته شد.

قراری ‌که دیده می‌شود این روایت با روایت کتاب‌های درسی و روایت آقای غبار کاملا متفاوت است. برعلاوه در کتاب‌های درسی و در آثار آقای غبار از غصب خزانه‌ی نادر‌شاه توسط احمد‌شاه ذکری نرفته است. همچنان منشی جامی نه از جرگه سخن می‌گوید، نه از زیارت شیر سرخ و نه از حضور نمایندگان اقوام هزاره و ازبک.

تاریخ احمدشاهی» کتاب است که به‌قلم محمودالحسینی جامی، منشی و واقعه‌نگار رسمی احمد‌شاه درانی که زیر نظر مستقیم پادشاه مذکور نوشته شده است.