نظرسنجی تازهای که روزنامه اطلاعات روز و کابلنَو (KabulNow) در سطح شهر کابل انجام داده، نشان میدهد که آمار آفراد مبتلا به ویروس کرونا و آمار مرگ و میر ناشی از کرونا، دهبرابر بیشتر از آمار رسمی است که از سوی وزارت صحت عامه کشور اعلام میشود. در این نظرسنجی، 63.6 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که اکثر نزدیکان و آشنایان آنها مبتلاشدن به ویروس کرونا را ننگ دانسته و آن را پنهان میکنند. در این نظرسنجی حدود 90 درصد از پاسخدهندگان گفتهاند که کرونا وجود دارد و 10 درصد معتقدند که ویروس کرونا وجود ندارد و آن را توطئه میدانند.
براساس یافتههای این نظرسنجی، تنها 24.7 درصد شهروندان کابل دستورهای صحی را «بهگونهی کامل» رعایت میکنند و 53.4 درصد شهروندان «گاهی» رعایت میکنند. نتایج این نظرسنجی همچنان نشان میدهد که درصد بالایی از افراد مبتلا به کرونا به داکتران و شفاخانههای مخصوص کرونا اعتماد ندارند و در عین حال بهدلیل نبود خدمات و مراقبتهای صحی درست، به شفاخانهها برای آزمایش و مراقبتهای صحی مراجعه نکردهاند. تنها 7.1 درصد از کسانی که به شفاخانههای مخصوص کووید19 رفتهاند، از خدمات صحی رضایت داشتهاند و بیشتر از 90 درصد ناراض بودهاند.
براساس یافتههای این نظرسنجی 74.5 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که تا هنوز هیچ کمکی از سوی حکومت دریافت نکردهاند و انتقاد میکنند که کمکهای دولت همه به افراد زورمند، واسطهداران، پولداران و بهخصوص به جیب وکلای گذر میرود.
روششناسی نظرسنجی
در این نظرسنجی از روش پیمایش و پرسشگری استفاده شده است؛ خبرنگاران اطلاعات روز و KabulNow پرسشنامه را بهصورت دستی و حضوری در اختیار پاسخدهندگان قرار دادهاند و در مواردی که پاسخدهندگان سواد کافی برای پاسخدادن به پرسشنامه را نداشتند، خبرنگاران اطلاعات روز و KabulNow با استفاده از تکنیک پرسشگری، سوالات پرسشنامه را از پاسخدهندگان پرسیدهاند. همچنین در این نظرسنجی از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای استفاده شده است و با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونهها 384 نفر مشخص شده است که قابل تعمیم در سطح شهر کابل است.

در این نظرسنجی پرسشنامهها در نقاط مختلف شهر کابل شامل سرای شمالی، خیرخانه، لیسه مریم، تایمنی، کارته پروان، شهرنو، خواجه بغرا، پارک زرنگار، شاه دوشمشیره، سینمای پامیر، چوک، باغ قاضی، مکروریان سه، پلچرخی، ارزان قیمت، قلعه زمان خان، کارته نو، چهارراهی قمبر، بازار کمپنی، دشت برچی، کوته سنگی، دارالامان، پل سرخ و چهلستون توزیع شده است. از نگاه جنسیتی، 23 درصد پاسخدهندگان را زنان و 77 درصد را مردان تشکیل میدهد.
از نگاه سطح سواد، 26 درصد پاسخدهندگان بیسواد، 6.8 درصد دارای سطح سواد ماستری و دکترا و 67.2 درصد پاسخدهندگان را دانشآموزان مکتب و دانشجویان مقطع لیسانس تشکیل میدهند. از نگاه شغلی، 11 درصد پاسخدهندگان را کارمندان ادارات دولتی، 19 درصد کارمندان ادارات غیردولتی، 44 درصد افراد شاغل در سطح بازار و 26 درصد را کسانی تشکیل میدهند که هیچ شغلی نداشتهاند. در این نظرسنجی درصدی بیشتر اشتراککنندگان را جوانان تشکیل داده است.

پرسش از چه؟
در این نظرسنجی بهصورت کلی یازده پرسش مطرح شده که بخشهای مختلف را پوشش میدهد: از جمله باورهای مردم نسبت به ویروس کرونا، میزان رعایت دستورات صحی، میزان مبتلایان کرونا، میزان مرگ و میرهای مشکوک، پنهانکاری بیماری کرونا، میزان مراجعه بیماران کرونایی به شفاخانههای مخصوص کووید19، میزان رضایت بیماران کرونایی از خدمات صحی شفاخانههای مخصوص کرونا و در نهایت میزان کمکهای دریافتی شهروندان آسیبپذیر از برنامههای کمکی حکومت.
میزان دریافت کمکهای دولت
با شیوع ویروس کرونا در کشور و گسترش آن در ولایات دیگر از جمله کابل، قندهار، بلخ، هرات و شماری دیگر از ولایتها، حکومت برای پیشگیری از شیوع بیشتر ویروس کرونا، در شهرها محدودیت گشتوگذار و قرنطینه اعلام کرد. همزمان حکومت برای کمک به شهروندان آسیبپذیر برنامههای کمکی را روی دست گرفت. در اولین اقدام به توزیع آرد و گندم پرداخت. این برنامه موفق نبود و با انتقادهای زیاد مواجه شد. در این طرح به شماری از خانوادههای فقط چهارونیم کیلو گندم رسید. طرح توزیع نان خشک اقدام بعدی حکومت بود. براساس اعلام شهرداری در جریان ۴۰ روز ۱۱۵ میلیون نان به نیازمندان توزیع شده است که هزینه آن یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون افغانی شده است.
در این نظرسنجی از اشتراککنندگان پرسیده شده است که آنها و یا مردم محلشان تا کنون چه کمکهایی از سوی دولت دریافت کردهاند. در پاسخ به این پرسش، تنها 19.3 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که حکومت برای آنها نان خشک توزیع کرده است. 3.6 درصد آنها گفتهاند که دولت در منطقهی آنها آرد و گندم با مقدارهای مختلف توزیع کرده است: از یک بوجی گندم تا چهارونیم کیلو گندم. براین اساس، حدود 74 درصد اشتراککنندگان گفتهاند که دولت هیچ کمکی به آنها نکرده است.

در همین حال، 0.3 درصد پاسخدهندگان (از هر هزار نفر، سه نفر) گفتهاند که دولت به آنها کمک نقدی کرده است. تنها یک نفر با آشکار ساختن رقم کمک مالی، به اطلاعات روز گفته است که شش هزار افغانی از سوی حکومت دریافت کرده است.
در جریان انجام این نظرسنجی شماری زیادی از پاسخدهندگان گفتهاند که کمکهای که از سوی دولت برای مردم بیبضاعت در نظر گرفته شده بود، به مردم بیبضاعت نرسیده؛ بلکه توسط وکیلهای گذر، زورداران، واسطهداران و حتا نانواییها حیف و میل شدهاند.
چند اشتراککننده از منطقهی الوخیل از مربوطات ناحیه شانزدهم شهر کابل به اطلاعات روز گفتند که کمکهای دولت، بهخصوص نان خشک، به مردمانی فقیری که در زیر خیمه زندگی میکنند، توزیع نشده، بلکه به کسانی که در منزلها و آپارتمانهای رهایشی زندگی میکنند توزیع شده است. پیرمردی به اطلاعات روز گفت: «دولت کور است و نمیتواند ببیند که خیمهنشین فقیر است یا صاحبان آپارتمانهای لوکس.» جوانی دیگر در پایان پرسشنامه نوشته است: «هیچ کمکی دریافت نکردیم. [دولت] به جز رنج، بیکاری، مشکلات و غم دیگر هیچ نمیدهد.»
مرگ بر اثر ویروس کرونا
پرسش دیگر در این نظرسنجی این بود که در چند ماه اخیر از دوستان و آشنایان شما چند نفر فوت مشکوک به کرونا داشته است. یافتههای این نظرسنجی نشان میدهد که آمار مرگهای ناشی از کرونا در کابل احتمالا دهها برابر آماری است که از سوی وزارت صحت عامه بهصورت رسمی اعلام شده است. وزارت صحتعامه آمار مرگ ناشی از کرونا را تا کنون (جمعه، 6 سرطان) 156 نفر اعلام کرده است، اما در این نظرسنجی که از حدود 14 روز قبل (24 جوزا) به این سو در سطح شهر کابل انجام شده، 384 نفر از شهروندان کابل گفتهاند که 1626 نفر از دوستان و آشنایان آنها بر اثر ابتلا به کرونا جان باختهاند.

قابل یادآوری است که شماری اندک این 1639نفر که جانش را از دست دادهاند، آزمایش کرونا دادهاند و شماری زیادی آنها هیچ آزمایش کرونا ندادهاند ولی پاسخدهندگان گفتهاند که این افراد علایم جدی ویروس کرونا را داشتهاند. شماری زیادی از پاسخدهندگان به اطلاعات روز گفتهاند که در این اواخر مردم مردههای خود را دور از چشم مردم بهخصوص دولت دفن میکنند.
در 18 جوزا محمدیعقوب حیدری، والی کابل هم در یک نشست خبری اعلام کرد فوتهای مشکوک در کابل بهصورت بیپیشینه افزایش یافته است: «ما مرگهای مشکوک داریم که سابق نداشتیم. ما (سابق) دفن از طرف شب در گورستانها نمیکردیم و حالی این کار را میکنیم.» والی کابل همچنان گفته بود که بیشتر افراد مبتلا به ویروس کرونا به شفاخانهها مراجعه نمیکنند و بهدلیل امکانات و ظرفیت محدود، از اکثریت افراد مشکوک به ویروس کرونا آزمایش گرفته نشده است.
میزان مبتلایان
در بخش دیگری این نظرسنجی از اشتراککنندگان پرسیده شد که از اطرافیان و آشنایان آنها حدودا چند نفر به ویروس کرونا مبتلا شدهاند. 27.6 درصد پاسخدهندگان گفته است که «بیشتر از ده نفر» از دوستان و آشنایان آنها به ویروس کرونا مبتلا شدند. قابل ذکر است که در بیشتر موارد پاسخدهندگان به این گزینه گفتهاند که بیش از سی یا چهل نفر از آشنایان آنها به کرونا مبتلا شدند.

16.1 درصد دیگر گفتهاند که از اطرافیان و آشنایان آنها «از پنج تا ده نفر» به ویروس کرونا مبتلا شدند و 25.3 درصد دیگر گفتهاند که «کمتر از پنج نفر» از دوستان و آشنایان آنها به کرونا مبتلا شدند. در این میان 26.3 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که از دوستان و آشنایان آنها «هیچکس» به ویروس کرونا مبتلا نشدهاند و 4.7 درصد دیگر به این پرسش پاسخ ندادهاند.
با توجه به آمار فوق، آمار مبتلایان در سطح کابل و یا سراسر افغانستان به مراتب بیشتر از آماری است که از سوی وزارت صحت عامه اعلام میشود. در 18 جوزا والی کابل هم گفته که تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در مرکز و ولایات بالاتر از «تصور» است و تعداد مبتلایان در کابل ممکن به بیشتر از یک میلیون نفر برسد.
قبل از این، وزارت صحت عامه در 16 حمل سال جاری هم اعلام گفته بود که امکان دارد 80 درصد مردم افغانستان به ویروس کرونا مبتلا شوند. وحیدالله مایار، سخنگوی پیشین وزارت صحت گفته بود: «براساس پیشبینیها، حدود 80 درصد مردم کشور به ویروس کرونا مبتلا می شوند. اگر بسیج شویم و تدابیر وقایوی مدنظر گرفته شود، میتوانیم واقعات و فوتیهای ناشی از این ویروس را کاهش بدهیم.»
پنهانکاری و ننگپنداری
گروهی از مردم از ابتلا به کرونا احساس ننگ میکنند. شماری از شهروندان باور دارند که اگر کرونای خود را پنهان نکنند، مردم از آنها دوری خواهند کرد و در میان آشنایان و اقوام سرافکنده خواهند شد. در این نظرسنجی از اشتراککنندگان پرسیده شد که آیا از اقوام یا منطقهی خود کسی میشناسند که کرونای خود را پنهان کند؟

در پاسخ؛ 25.3 درصد گفتهاند که «بیشتر» دوستان و آشنایان آنها که به ویروس کرونا مبتلا شدند، بیماری خود را پنهان میکنند. 14.8 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که «تعداد محدودی» از دوستان و آشنایان آنها کرونای خود را پنهان میکنند و 27.1 درصد دیگر گفتهاند که از دوستان و آشنایان آنها «هیچکس» کرونای خود را پنهان نمیکنند. 32.8 درصد دیگر چون گفته بودند که از دوستان و آشنایان آنها کسی به کرونا مبتلا نشده است، این پرسش را پاسخ ندادهاند.
حدود 40 درصد اشتراککنندگان به این پرسش که علت پنهانکردن کرونا توسط شماری از مردم چیست، پاسخ دادهاند. از این میان، 63.6 درصد گفتهاند که دوستان و آشنایان آنها کرونا را «مایه ننگ» میدانند و به همین دلیل ابتلایشان به ویروس کرونای را پنهان میکنند. 5.8 درصد گفتهاند که برای دوستان و آشنایان آنها مبتلاشدن به ویروس کرونا چندان «مهم نیست» و به همین دلیل در مورد ابتلای خودشان به دیگران چیزی نمیگویند.

در همین حال، 26 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که دوستان و آشنایان آنها بهدلیل ترس از وضعشدن محدویت بر فعالیتهای آنها از جمله قرنطین، بیکارشدن، دوریجستن دوستان و اطرافیان و ترس از داکتران و شفاخانهها کرونای خود را پنهان میکنند. 3.2 درصد دیگر در سردرگمی بهسر میبرند و نمیدانند که چه کنند و به همین دلیل ترجیح میدهند کرونای خود را پنهان کنند.
حدود 55 درصد دیگر چون گفته بودند که از دوستان و آشنایان آنها کسی به کرونا مبتلا نشدهاند و یا کرونای خود را پنهان نمیکنند، به این پرسش پاسخ ندادند.
میزان مراجعهی بیماران کرونایی به شفاخانههای مخصوص کرونا
در بخش دیگری از پرسشنامه از اشتراککنندگان پرسیده شده که از آشنایان و دوستان آنها که به کرونا مبتلا شدند چه تعداد به شفاخانههای مخصوص ویروس کرونا مراجعه کردند؟ در پاسخ به این پرسش تنها 17.7 درصد گفتهاند که اکثر بیماران کرونایی از خانواده، دوستان و آشنایان آنها به شفاخانههای مخصوص کرونا مراجعه کردند. دیگران گفتهاند که خانواده، دوستان و آشنایان آنها یا بسیار محدود یا اصلا به شفاخانههای مخصوص کرونا مراجعه نکردهاند.

در این میان از بیماران کرونایی که به شفاخانههای مخصوص کرونا مراجعه کردند، پاسخدهندگان به نقل از خانواده، آشنایان و دوستان خود که مبتلا به کرونا بودند، گفتهاند که تنها 7.1 درصد آنها از ارائه خدمات صحی رضایت کامل داشتهاند، 7.1 درصد آنها رضایت نسبی و 70.3 درصد آنها از خدمات و مراقبتهای شفاخانههای مخصوص ویروس کرونا رضایت نداشتند. 14.8 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که نمیدانند آشنایان و دوستان آنها که شفاخانههای مخصوص کرونا مراجعه کردند، چقدر از خدمات و مراقبتهای شفاخانهها رضایت دارند.

چرا بیماران کرونایی به شفاخانههای مخصوص کرونا مراجعه نکردند؟
در پاسخ به این سوال، 45 درصد گفتهاند که دوستان و آشنایان آنها که به کرونا مبتلا شدند به داکتران و مسئولان شفاخانههای مخصوص کرونا اعتماد ندارند. شماری زیادی از شهروندان کابل به این شایعه باور دارند که در شفاخانههای مخصوص کرونا بیماران بهصورت عمدی و قصدی توسط داکتران و کارکنان خدمات صحی به قتل میرسند. وزارت صحتعامه این شایعات را رد میکند و میگوید باور به چنین شایعات میتواند به بدترشدن وضعیت کرونا منجر شود.

در همین حال، 40 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که دوستان و آشنایان آنها که به ویروس کرونا مبتلا شدند، بهدلیل عدم موجودیت امکانات و خدمات صحی لازم به شفاخانههای مخصوص کرونا مراجعه نکردند. شماری زیادی از آنها به اطلاعات روز گفتند که در شفاخانههای مخصوص حتا اکسیجن و داروی مورد نیاز بهصورت رایگان ارائه نمیشوند و از بیماران پول گرفته میشوند.
2.5 درصد دیگر گفتهاند که بیماران کرونایی به شفاخانهها دسترسی ندارند و 3.8 درصد به دلایل دیگر به شفاخانههای مخصوص کرونا مراجعه نکردند. 8.8 درصد پاسخدهندگان چون گفته بودند که از آشنایان آنها کسی به کرونا مبتلا نشدند، به این پرسش پاسخ ندادهاند. شماری از بیماران که به دستگاه صحت اعتماد ندارند، دست به تداوی خودسر میزنند. یک راننده در مسیر کمپنی-کوتهسنگی به ما گفت: «تمام فامیل من را کرونا گرفت. به شفاخانهها نرفتیم چون همه دزدند. من غوزه تریاک دارم. هم خودم خوردم و هم به خانوادهام دادم حالا همه جور شدیم و دیگر کرونا نمیگیرد.»
کرونا و تئوری توطئه
با شیوع ویروس کرونا در چین و به دنبال آن به ایران و افغانستان، شماری زیادی از شهروندان بنا به دلایل مختلف به موجودیت ویروس کرونا به دیدهی شک و تردید مینگریستند/ مینگرند. این مشکل مبارزه با کرونا را دشوارتر کرده است. در این نظرسنجی از اشتراککنندگان پرسیده شده است که «از نظر شما کرونا وجود دارد؟» 86.5 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که «بلی. کرونا وجود دارد»، 3.4 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که «نمیدانم» و 10.2 درصد پاسخدهندگان هنوز به موجودیت کرونا باور ندارند و آن را یک ویروس سیاسی و یک جنگ تبلیغاتی و توطئه میدانند.

در یکی از مناطق شرق کابل وقتی از یک پیرمردی پرسیدم که کرونا وجود دارد یا نه؟ در جوابم گفت: «تا هنوز تو دیدی ویروس کرونا را؟ این ویروس کرونا نیست، ویروس دالر است که فقط برای حاکمان و زورمندان فایده دارد.»
منابع کسب اطلاعات در مورد کرونا
رییسجمهور در ۲۵ حوت سال گذشته با صدور حکمی، کمیته دولتی ارتباطات عامه برای وقایه و جلوگیری از شیوع ویروس کرونا را ایجاد کرد. این کمیته نزدیک به ۲۸ میلیون افغانی را برای آگاهی عامه هزینه کرد. همزمان رسانههای افغانستان بهطور گسترده در زمینه ویروس کرونا آگاهیدهی و تبلیغات پخش کردند.
در این نظرسنجی از پاسخدهندها پرسیده شده است که آگاهی و معلومات در مورد ویروس کرونا را بیشتر از چه طریقی بهدست آوردهاند؟ در پاسخ به این پرسش، 76 درصد پاسخدهندگان «رسانهها» را انتخاب کردند، 2.3 درصد پاسخدهندگان «مسجد و ملا» را، 15.4 درصد «جامعه و مردم» را و در نهایت 1.8 درصد پاسخدهندگان گفته اند از طریق «کمپاینهای آگاهیدهی حضوری» معلومات بهدست آورده اند. حدود 4 درصد نیز ترجیح دادند این سوال را پاسخ ندهند.

میزان رعایت دستورهای صحی از سوی مردم
در این نظرسنجی از اشتراککنندهها پرسیده شده است که تا چه اندازه دستورات صحی را مراعات میکنند؟ تنها 24.7 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که دستورات صحی را کامل رعایت میکنند. 53.4 درصد پاسخدهندگان گفتهاند که گاهی دستورات صحی را رعایت میکنند و 17.4 درصد دیگر گفتند هیچ رعایت نمیکنند. 4.4 درصد پاسخدهندگان به این پرسش پاسخ ندادهاند.

بیشتری کسانی که گفته دستورات صحی را گاهی رعایت میکنند یا هیچ رعایت نمیکنند، به این دلیل نیست که به کرونا باور ندارند و یا عمدا رعایت نکنند؛ بلکه به این نظرند که اولویتهای «خیلی مهمتر» از رعایت دستورات صحی دارند. در جریان نظرسنجی پیرمردی که کراچیاش را به مشکلی پیش میراند، به من گفت: «شکم که پر بود ماسک هم میزنم و در مورد دستورات صحی هم فکر میکنم. در حال حاضر من توان خرید نان خشک برای خانوادهام را ندارم و یک تخته گولی (قرص) تسکیندهنده درد را به مشکلی میخرم. در این وضعیت ماسک که دانه بیست افغانی است را از کجا کنم؟»
در مرکز شهر یک کراچیوان 43 ساله گفت: «تمام خانوادهام به کرونا مبتلا شده و دخترم را وقتی بهسوی شفاخانه میبردم در بغلم فوت کرد. حتا توان خرید یک کریت سیب یا مالته برای فروش را ندارم و دیگر دوستان که کراچی دارند، یک سیر و نیم سیر سیب و مالته برایم جمع کرده تا کراچیام از دستم نرود.»
در این نظرسنجی فاطمه حسینی، خبرنگار KabulNow، محمدغنی خالقیار و ننگیالی ننگیال همکاری کردهاند.