آموزش سهامی
سهمیهبندی کانکور چگونه طرح و اجرا شده است؟
۱۱ حمل ۱۳۹۹ - ۳۰ مارچ ۲۰۲۰
- 50
- 60
- 70
- 100
یافتههای روزنامه اطلاعات روز از بررسی طرح سهمیهبندی کانکور و اجرای این طرح در آزمون سراسری کانکور 1397-1398 افغانستان نشان میدهد که نامتوازن و پرسشبرانگیز است. معیار سهمدادن به ولایتها نظر به میزان نفوس و داوطلبان کانکور ولایات نیست. همچنان برخلاف ادعای اداره ملی امتحانات معیار سهم ولایات، تعداد کرسیهای هر ولایت در پارلمان نیز نیست. به ولایتها براساس یک طرح یا فرمول واحد و مشخص سهم داده نشده، بلکه این طرح بهصورت نامتوازن اجرا شده است.
همچنان بررسیهای اطلاعات روز نشان میدهد که در کانکور سال 1397-1398، سهم دادهشده برای تمام ولایتها کمتر از سهمیست که در طرح سهمیهبندی برای هر ولایت در نظر گرفته شده بود. با این تفاوت که سهم در نظر گرفتهشده و سهم و دادهشده برای برخی ولایتها کمتر و برای شماری از ولایتها بیشتر است. براساس طرح، باید در کل کشور سههزار و 399 داوطلب براساس سهمیه وارد دانشگاهها میشدند، اما دوهزار 667 تن براساس سهمیه در رشتههای مورد نیاز انکشاف متوازن (طب، انجنیری، حقوق، اقتصاد، زراعت و کمپیوتر ساینس) در 14 دانشگاه (علوم طبی کابل، کابل، البیرونی، بلخ، بامیان، هرات، قندهار، قندوز، ننگرهار، پکتیا، پروان، پولیتخنیک، شیخ زاید خوست و تخار) کامیاب شدهاند. معلوم نیست 732 چوکی ظرفیت جذب جدیدالشمولان مخصوص سهمیهبندی چگونه پر شده یا خالی مانده است. اداره ملی امتحانات میگوید 720 چوکی مخصوص سهمیهبندی خالی مانده است، اما اطلاعات روز تأیید نمیتواند که این چوکیها واقعا خالی مانده است یا خیر.
یکی از اهداف طرح سهمیهبندی توجه به ولایتهای کمتر توسعهیافته گفته شده بود، اما بررسی نتایج کانکور سال 1397-1398 نشان میدهد که به ولایتهای توسعهیافته از ولایتهای کمتر توسعهیافته بیشتر سهم داده شده است. بهجز ولایت کابل که از ولایتهای توسعهیافته است و از سهمیهبندی مستفید نشده، خلاف هدف این طرح، ولایتهای توسعهیافتهی چون ننگرهار، هرات، قندهار، غزنی و بلخ بهترتیب بیشترین سهم را گرفته است. همچنان در طرح سهمیهبندی کانکور، ولایتهای توسعهیافته، توسعهنیافته و کمتر توسعهیافته بهصورت روشن تعریف نشده است. همچنان معلوم نیست که به کوچیها چگونه سهم داده شده است.
افزون به این، بررسی نتایج کانکور نشان میدهد میزان نمرات کسانی که براساس سهمیه در رشتههای مورد نیاز انکشاف متوازن در 14 دانشگاه کامیاب شدهاند، بهصورت قابل ملاحظه کمتر از نمرات کسانیست که بدون سهمیه به آن رشتهها کامیاب شدهاند.
از سوی دیگر بررسیها نشان میدهد که ظرفیت جذب دانشکدههای (طب، انجنیری، اقتصاد، حقوق، زراعت و کمپیوترساینس) در 14 دانشگاهی که سهمیهبندی در آنها اجرا شده، بهصورت ناهمسان بالا برده شده است. ظرفیت برخی دانشکدهها نظر به تعداد کسانی که براساس سهمیه در کانکور 1397-1398 در آن دانشکدهها کامیاب شدهاند، بالا برده شده است، اما ظرفیت برخی دانشکدههای دیگر بیشتر از تعداد کامیابشدگان سهمیهبندی بالا برده شده است. همچنان ظرفیت برخی دانشگاهها بهصورت پرسشبرانگیز حتا پایین آورده شده است.
سهم ولایتها چگونه تعیین شده است؟
اداره ملی امتحانات میگوید که در طرح سهمیهبندی کانکور، برای ولایتها مطابق به تعداد نمایندگان هر ولایت در مجلس نمایندگان سهم داده شده است. دوستمحمد فیضی، سخنگوی این اداره در گفتوگو با اطلاعات روز میگوید که براساس فیصله کابینه به ولایتها مطابق سهمیه ولایتها در پارلمان سهم داده شده است: «مثلا ولایتی که 9 وکیل در پارلمان سهم دارد، متناسب به آن سهمیه کانکور داده شده است.»
اما یافتههای اطلاعات روز نشان میدهد که طرح سهمیهبندی براساس این فرمول انجام نشده و اگر هم براساس این فرمول انجام شده باشد، بهشدت نامتوازن و پرسشبرانگیز است؛ چون ضریب مشترک (یک عدد مشخص که سهم هر ولایت در پارلمان به آن ضرب شود تا سهم هر ولایت در سهمیهبندی کانکور بهدست بیاید) وجود ندارد. سخنگوی اداره ملی امتحانات نیز ضریب مشترک را نمیداند و میگوید شما میتوانید ضریب مشترک را پیدا کنید. اما او مطمئن است که براساس این فرمول به ولایتها سهم داده شده است: «مطابق به این فرمول است. شما مطمئن باشید. مطابق به چیزی که وزارت تحصیلات عالی متناسب به تعداد وکلا تنظیم کرده است، برای ما کد رشته را داده است. در جلسهای که اعضای اداره ملی امتحانات با تحصیلات عالی داشته به همین شکل آنها سهمیه را به ما دادهاند که در این ولایت نظر به وکلایشان باشد. ولی اینکه ضریب [مشترک] چند است. در این باره من شخصا معلومات ندارم.»
بررسی ما نشان میدهد که بلندترین ضریب در نظر گرفتهشده برای برخی ولایتها عدد 25 اما برای برخی ولایتها عدد 8.7 است. برای نمونه برای ولایت پکتیکا عدد 25، برای ولایتهای میدان وردک و خوست عدد 24.6 و برای ولایتهای بدخشان، تخار و قندوز 8.77 است.
گفتههای تازهی اداره ملی امتحانات در حالیست که قبلا در طرح سهمیهبندی گفته نشده بود که سهم ولایتها مطابق به سهم هر ولایت در پارلمان اجرا شود. در طرح دوصفحهای که در سال 1397 از سوی وزارت تحصیلات عالی ارائه شد، آمده بود که براساس این طرح، زونها براساس رشتههای مورد نیاز انکشاف متوازن، در هشت زون تقسیمبندی شده و سهمیهی رشتههای مورد نیاز براساس نفوس ولایات مربوط در نظر گرفته میشود. بهعنوان نمونه ظرفیت یک دانشکده چنین تقسیمبندی شده بود: «هفتاد و پنج (75) فیصد سیتهای در رقابت عمومی و 25 فیصد در رقابت منطقوی براساس نفوس ولایات شامل این زون صورت میگیرد.»
از سوی هم بررسی اطلاعات روز نشان میدهد سهم در نظر گرفتهشده به ولایتها در طرح سهمیهبندی و سهم دادهشده برای ولایتها در کانکور 1397-1398 نظر به میزان نفوس و داوطلبان کانکور هر ولایت نیست؛ چیزی که اداره ملی امتحانات نیز آن را تأیید میکند و میگوید که معیار سهم ولایتها میزان نفوس یا میزان داوطلبان کانکور ولایتها نیست. اما طرح سهمیهبندی کانکور و اجرای آن در کانکور 1397-1398 برای تمامی ولایتهای افغانستان متوازن و همسان نیست، بلکه بدون درنظر گرفتن یک طرح یا فرمول ثابت به شماری از ولایتها بیشتر و به ولایتهای دیگر کمتر سهم داده شده است.
اگر سهمیهبندی کانکور براساس میزان نفوس ولایتها میبود، باید به ترتیب این ولایتها کابل، هرات، ننگرهار، بلخ، هلمند، قندهار، غزنی، قندوز، فاریاب، تخار و بدخشان بیشترین سهم را میداشتند. همچنان اگر سهمیهبندی کانکور نظر به میزان داوطلبان کانکور هر ولایت میبود، باید به ترتیب ولایتهای کابل، بلخ، ننگرهار، هرات، بدخشان، تخار، غزنی، بغلان، قندوز، خوست و پروان بیشترین سهم را میداشتند.
درحالیکه چنین نیست. در طرح سهمیهبندی به ولایتهای ننگرهار، غزنی، هرات، قندهار، بلخ، فاریاب، هلمند، میدان وردک، خوست، پکتیا، پکتیکا و لوگر بهترتیب بیشترین سهم در نظر گرفته شده است. هرچند در کانکور 1397-1398 سهمهای دادهشده به ولایتها نظر به سهمهای در نظر گرفتهشده در طرح نیست، اما ولایتهای ننگرهار، هرات، قندهار، غزنی، بلخ، هلمند، خوست، فاریاب، پکتیا، لوگر، پکتیکا و قندوز به ترتیب بیشترین سهم را دریافت کردهاند.
در نهایت یافتههای اطلاعات روز از بررسی طرح و اجرای سهمیهبندی کانکور در امتحان کانکور 1397-1398 نشان میدهد که تا حدودی به هر ولایت نظر به میزان نفوس همان ولایت در زون مربوطه سهم داده شده است. نخست ظرفیت دانشکدههای مورد نیاز انکشاف متوازن در 14 دانشگاه مشخص شده، سپس 25 درصد ظرفیت هر دانشکده در هر زون به ولایتهای همان زون، نظر به میزان نفوس هر ولایت تقسیم شده است. هرچند در کل، طرح و اجرای سهمیهبندی براساس همین فرمول اجرا شده، اما بررسیهای اطلاعات روز نشان میدهد که در برخی زونها اجراآت براساس این فرمول نیز نیست. بهعنوان نمونه 25 درصد ظرفیت دانشکدههای انجنیری دانشگاه پکتیا، طب بلخ، طب ننگرهار و طب هرات براساس این فرمول اجرا شده است، اما در زون مرکز، 25 درصد ظرفیت دانشکدههای طب و انجنیری دانشگاه البیرونی، به ولایتهای شامل این زون نظر به میزان نفوس این ولایتها توزیع نشده است. اگر نفوس معیار میبود در دانشکده انجنیری دانشگاه البیرونی به ترتیب ولایتهای بامیان، پروان، دایکندی، کاپیسا و پنجشیر بیشترین سهم را میگرفتند. همچنان اگر نفوس معیار میبود در دانشکده طب البیرونی باید به ترتیب ولایتهای تخار، بامیان، پروان، دایکندی، کاپیسا و پنجشیر بیشترین سهم را میگرفتند. درحالیکه در جدول نشان داده شده، این ترتیب طور دیگری است و در دانشکده طب بهترتیب ولایتهای پروان، بامیان، تخار، دایکندی، کاپیسا و پنجشیر و در دانشکده انجنیری ولایتهای پروان، بامیان، کاپیسا پنجشیر و دایکندی بیشترین سهم را برده است.
اطلاعات روز دریافته که در مجموع باید سههزار و 399 داوطلب براساس سهمیه وارد دانشگاه میشدند، اما بررسی نتیجهی کانکور 1397-1398 نشان میدهد که دوهزار و 667 داوطلب براساس سهمیه در رشتههای مورد نیاز انکشاف متوازن در 14 دانشگاه (علوم طبی کابل، کابل، البیرونی، بلخ، بامیان، هرات، قندهار، قندوز، ننگرهار، پکتیا، پروان، پولیتخنیک، شیخ زاید خوست و تخار) کامیاب شدهاند. اما معلوم نیست 732 سیت ظرفیت جذب جدیدالشمولان مخصوص سهمیهبندی چگونه پر شده یا خالی مانده است.
نظر به محاسبه اداره ملی امتحانات، 720 سیت ظرفیت جذب جدیدالشمولان مخصوص سهمیهبندی در رشتههای مشخص در سال گذشته خالی مانده است، چون بهدلیل تازگی طرح و عدم اعتماد داوطلبان کانکور به آن، کسی در انتخاب رشتهشان از سهم ولایتیشان استفاده نکردند. محاسبه اطلاعات روز نشان میدهد که 732 سیت بیسرنوشت مانده است.
دوستمحمد فیضی میگوید کسانی که سال گذشته از طریق سهمیهبندی کامیاب شدند، هیچ مانعی سر راه تحصیل آنان بهوجود نیامد، بنابراین در کانکور پیشرو داوطلبان بیشتر کد رشتههای مخصوص ولایتهایشان را انتخاب خواهند کرد و مشکل خالیماندن ظرفیت دانشگاهها حل خواهد شد.
طرح سهمیهبندی کانکور چه وقت اجرایی شد؟
کابینه حکومت وحدت ملی به ریاست رییسجمهور غنی در 14 قوس سال 1397 طرح سهمیهبندی کانکور که حکومت آن را سهمیهبندی نه، بلکه «طرح بدیل میکانیزم تطبیق و مسئولیت پیشبرد برنامه آمادگی کانکور» میداند، تأیید کرد. در خبرنامهی ریاست دفتر ریاستجمهوری آمده بود که هدف از این طرح، «اختصاص سهمیه معین برای داوطلبان ولایات کمتر انکشافیافته در رشتههای مورد نیاز» است. از سهمیههای اختصاصی منطقهای، فارغانی مستفید شده میتوانند که حداقل سه سال اخیر دوره مکتب را در ولایات مربوط تکمیل کرده باشند. کابینه به وزارتهای تحصیلات عالی و معارف وظیفه سپرده بود که روی کیفیت و معیاریسازی تمرکز بیشتر کرده و این روند را طی مدت دو سال آینده تکمیل کند.
این طرح پس از تصویب کابینه شدیدا واکنشبرانگیز شد و بسیاری از شهروندان کشور از آن انتقاد کردند. بعدتر وزارتهای تحصیلات عالی و معارف کنفرانس خبری برگزار کرد و گفت این طرح بههیچ صورت سهمیهبندی کانکور نیست، بلکه یکی از اهداف مهم آن تربیه کادرهای محلی است.
در دورهی ریاستجمهوری حامد کرزی در سال ۱۳۹۲ برنامهی کورسهای آمادگی (پیشدانشگاهی) از سوی وزارت معارف و تحصیلات عالی برای دانشآموزانی از ولایتهای محروم راهاندزی شد. براساس این طرح، شماری از دانشآموزان از ولایتهای کمتر توسعهیافته، برنامهی آموزشی پیشدانشگاهی سه یا چهار ماهه را در دانشگاه کابل سپری میکردند و بعد از آن، بدون سپریکردن امتحان کانکور در دانشگاهها جذب میشدند. حکومت میگوید طرح جدید برای کانکور در واقع جایگزین این طرح قبلی شده است. فیصل امین، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی گفته بود: «مشکل این طرح این بود که افراد امتحان کانکور را سپری نمیکردند و ناکام و کامیاب وارد پروسه و دانشگاه میشدند.»
آنچه که وزارت تحصیلات عالی در آن زمان این طرح را توضیح داد، چنین است که ۷۵ درصد ظرفیت دانشکدههای طب، انجنیری، حقوق، زراعت، اقتصاد و کمپیوتر ساینس دانشگاههای قندهار، هرات، بلخ، ننگرهار، شیخ زاید خوست، پکتیا، قندوز، بامیان و البیرونی از طریق رقابت کانکور سراسری پر میشود و ۲۵ درصد ظرفیت از طریق رقابت محلی. براساس این طرح، ۲۵ درصد ظرفیت این دانشگاهها برای دانشآموزان از ولایتهای کمتر توسعه یافته و کوچیها اختصاص مییابد که آنان در رقابت عمومی کانکور نمیتوانند، نمرههای مورد نیاز را کسب کنند، اما در رقابت محلی میتوانند رقابت کنند و افرادی با کسب نمرهی بالا، از این امتیاز مستفید میشوند.
براساس طرح سهمیهبندی کانکور، افغانستان به هشت بخش تقسیم شده است. بخش شرقی شامل ولایتهای ننگرهار، لغمان، کنر، نورستان، و کوچیها است. بخش جنوبشرقی شامل ولایتهای خوست، پکتیا، پکتیکا، لوگر، میدانوردک، غزنی و کوچیها. بخش جنوبغرب شامل ولایتهای قندهار، هلمند، ارزگان، زابل و کوچیها. بخش غرب شامل ولایتهای هرات، بادغیس، فراه، نیمروز، غور و کوچیها. بخش شمالشرق شامل ولایتهای قندوز، بدخشان، تخار، بغلان، و کوچیها. بخش شمال شامل ولایتهای بلخ، جوزجان، سمنگان، سرپل، فاریاب و کوچیها. بخش مرکزی شامل ولایتهای پروان، کاپیسا، پنجشیر، بامیان، دایکندی و کوچیها.
در طرح آمده است که تقسیمات ولایتهای هر بخش با در نظرداشت موجودیت و ظرفیت رشتههای مورد نیاز انکشاف متوازن و نفوس ولایتهای مربوط صورت میگیرد.
براساس این طرح ظرفیت چهار دانشگاه کابل در رقابت عمومی کانکور گذاشته میشود، اما یک_یک کرسی جدیدالشمول در رشتههای مورد نیاز انکشاف متوازن سهم هر ولایت در نظر گرفته میشود.
بیخبری وزیر تحصیلات از طرح سهمیهبندی کانکور؛ اساسگذاران طرح کیهایند؟
نجیبالله خواجهعمری، وزیر سابق تحصیلات عالی در گفتوگو با اطلاعات روز میگوید که از ابتدا در جریان تهیه «طرح بدیل سهمیهبندی کانکور» نبوده و زمانی از آن با خبر شد که در نشست رهبری وزارت تحصیلات عالی توسط عبدالقدیر خموش، سرپرست اداره ملی امتحانات مطرح گردید.
منابع اطلاعات روز از اداره ملی امتحانات میگویند که اساس طرح سهمیهبندی کانکور از سوی عبدالقدیر خموش، سرپرست اداره ملی امتحانات و عبدالتواب بالا کرزی، معین علمی و سرپرست فعلی وزارت تحصیلات با همکاری جاوید رسولی، رییس فعلی اداره ملی احصاییه و رییس سابق ریاست ملی امتحانات طرحریزی میشود و به تلاش آنها از سوی کمیته قوانین و کابینه تصویب میگردد.
به گفتهی این منابع، پیش از آنکه این طرح در نشست کابینه ارائه شود، از سوی عبدالقدیر خموش و بالاکرزی در نشستی خصوصیتر با رییسجمهور غنی شریک میشود و تأیید او را میگیرد. از همینرو این طرح در نشست کابینه بدون اعتراض کسی تصویب میشود.
همچنان یکی از مشاوران سابق وزیر تحصیلات عالی که نمیخواهد نامش در گزارش ذکر شود، به اطلاعات روز میگوید که او بهعنوان مشاور وزیر از طرح جدید برای کانکور، پس از تصویب از سوی کابینه از طریق رسانههای اجتماعی باخبر شد. به گفتهی او، وزیر تحصیلات عالی نیز ناوقت از این طرح باخبر شد.
آقای خواجه عمری در مورد جریان ارائه این طرح در نشست رهبری وزارت تحصیلات عالی و تصویب آن از سوی کابینه میگوید که «طرح بدیل سهمیهبندی کانکور» از طريق اداره ملی امتحانات و بالاکرزی، معین علمی سابق و سرپرست فعلی وزارت در نشست رهبری وزارت مطرح و «معقولسازی» شد و جهت طی مراحل قانونی به کمیته تقنین و کابینه فرستاده شد.
خواجه عمری طرح جدید برای کانکور را سهمیهبندی نه، بلکه «طرح بدیل سهمیهبندی» میخواند و میگوید که طرح سهمیهبندی در زمان ریاستجمهوری حامد کرزی و عبیدالله عبید وزیر وقت تحصیلات عالی مطرح و تطبیق شد که در نتیجهی آن از ولایتهای جنگزده و ناامن پشتوننشین جوانان بدون سپریکردن امتحان کانکور شامل دانشگاهها میشدند.
به گفتهی او، چون طرح قبلی معقول نبود، طرح بدیل سهمیهبندی جهت معقولسازی طرح قبلی در نشست رهبری وزارت تحصیلات عالی مطرح شد.
وزیر سابق تحصیلات عالی میگوید زمانیكه موضوع در جلسه رهبری از سوی عبدالقدیر خموش با حمایت معین علمی مطرح شد، بعد از جروبحث زياد بهدلیل اينكه طرح سهميهبندی زمان كرزی از سوی کابینه تصویب شده بود، بنابراین فیصله شد که طرح جدید نیز به کابینه فرستاده شود.
به گفتهی خواجه عمری، پس از آن موضوع از طریق معینیت علمی به ریاستجمهوری فرستاده میشود تا شامل آجندای نشست کابینه شود. پیش از آنکه طرح در نشست کابینه مطرح شود، به کمیته قوانین فرستاده میشود و در این کمیته تصویب میشود.
خواجه عمری میگوید: «همينكه موضوع از وزارت فرستاده شد تا روز جلسه كابينه ديگر وزارت در جريان نمیباشد تا اينكه يك روز قبل از جلسه كابينه اجندای جلسه از طريق رياست انسجام امور كابينه شريك میشود. در روز جلسه كابينه هم آقای بالاكرزی و هم آقای خموش برای توضیح موضوع همراه من به جلسه كابينه میروند. جاويد رسولی هم عضو كابينه است كه در رياست كانكور نفوذ و مداخله زياد دارد. زمانی كه طرح بديل سهميهبندی كانكور، توسط خموش و بالاكرزی در جلسه كابينه ارائه و توضیح میگردد، بدون كدام اعتراض ... مورد تأييد قرار میگيرد و هيچگونه عكسالعملی صورت نمیگيرد.»
به باور آقای خواجه عمری، این طرح به ضرر هیچ قومی نیست، بلکه به نفع همه اقوام ساکن در کشور است: «اين طرح بر عكس ذهنيت ايجادشده به نفع مردم و ولايات كمتر انكشافيافته است كه شامل تمام مليتهای با هم برادر میشود.»
اداره ملی امتحانات اظهار بیاطلاعی وزیر سابق تحصیلات عالی از طرح سهمیهبندی کانکور را رد میکند و میگوید که آقای خواجه عمری در جریان این طرح قرار داشت و خودش طرح را در نشست کابینه ارائه کرد.
در عین حال دوستمحمد فیضی، سخنگوی اداره ملی امتحانات میگوید که وزارتهای معارف و تحصیلات عالی و اداره احصاییه در تهیه این طرح نقش اساسی داشته است: «بالاخره از طرف ریاستجمهوری به وزیر تحصیلات عالی، وزیر معارف و رییس اداره احصاییه وظیفه سپرده شد که شما سر یک طرح جدید [جایگزین کورسهای آمادگی برای برخی ولایتها] کار کنید. ساختار طرح توسط وزارتهای معارف و تحصیلات عالی و اداره احصاییه تهیه شد.»
براساس گفتههای منابع اطلاعات روز عبدالتواب بالاکرزی، معین علمی وزارت تحصیلات عالی در زمان وزارت خواجه عمری و سرپرست فعلی این وزارت، عبدالقدیر خموش، سرپرست اداره ملی امتحانات و احمد جاوید رسولی، رییس فعلی اداره احصاییه و رییس قبلی ریاست امتحانات از اساسگذاران طرح سهمیهبندی کانکور افغانستاناند. سخنگوی اداره ملی امتحانات نقش احمد جاوید رسولی در تهیه این طرح را تأیید میکند.
کانکور 1397-1398
براساس احصائیه داوطلبان امتحان کانکور عمومی و متفرقه سال 1397-1398 که از سوی اداره ملی امتحانات ترتیب شده، 191 هزار و چهار نفر برای اشتراک در آزمون سراسری کانکور ثبت نام کرده بودند که 175 هزار و 551 تن آنان در امتحان اشتراک کردند. براساس این احصائیه 61 هزار و 863 تن به مؤسسات تحصیلات عالی دولتی و 15 هزار و 238 به مؤسسات تحصیلات نیمهعالی دولتی کامیاب شدند. 78 هزار و 14 تن دیگر واجد شرایط شمولیت در مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی شناخته شدند. در مجموع 155 هزار و 115 داوطلب کانکور سال 1398 کامیاب شدند و 20 هزار و 436 ناکام (بینتیجه) ماندند. ولایت کابل با 50 هزار و 132 نفر بیشترین داوطلب کانکور را داشته و ولایت نورستان با 392 تن کمترین داوطلب را.
بیعدالتی در مورد ولایت کابل
هرچند در طرح سهمیهبندی کانکور ولایت کابل ولایت توسعهیافته دانسته شده و از این طرح سهم نبرده است، اما وزارت تحصیلات عالی و اداره ملی امتحانات تعریف واضح از ولایتهای توسعهیافته، کمتر توسعهیافته و توسعهنیافته ندارند و میگویند که بهجز چند شهر بزرگ، تمام افغانستان بهشمول ولسوالیهای کابل توسعهنیافته است. استدلال اداره ملی امتحانات این است که به ولایتهای ننگرهار، هرات، بلخ، قندهار و غزنی به این دلیل سهم بیشتر داده شده که ولسوالیهای این ولایتها توسعهنیافته است. اما در مورد ولسوالیهای کابل چیزی نمیگویند.
ولایت کابل همه سال بیشترین داوطلبان کانکور را دارد و تقریبا یک چهارم تمامی داوطلبان کانکور از ولایت کابلاند یا در ولایت کابل امتحان میدهند. براساس احصائیه داوطلبان کانکور عمومی و متفرقه سال 1398 که از سوی اداره ملی امتحانات تهیه شده، از ولایت کابل در سال 1397 خورشیدی 50 هزار و 132 دانشآموز فارغ و 44 هزار 590 تن آنان در امتحان کانکور شرکت کردهاند. اما این ولایت براساس طرح سهمیهبندی هیچ سهمی ندارد، بلکه چند درصد ظرفیت سه دانشگاه مهم افغانستان که در کابل موقعیت دارند (کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل) براساس سهمیه از بقیه ولایتها پر شدهاند. اگر هدف از این طرح توجه به ولایتهای توسعهنیافته یا کمتر توسعه یافته است، در کنار ولایت کابل باید ولایتهای توسعهیافتهی دیگر چون ننگرهار، هرات، بلخ و قندهار نیز از سهمیه مستفید نمیشد، درحالیکه آمار نشان میدهد این سه ولایت بیشتر از دیگر ولایتها از سهمیهبندی مستفید شده است.
پس از جنجالیشدن این طرح در سال 1397 وزارت تحصیلات عالی گفته بود که «این طرح همهجانبه است. هیچ ولایت و هیچ فرد از این طرح مستثنا نیست»، اما یکی از یافتههای گزارش اطلاعات روز این است که ولایت کابل استثنا قرار داده شده و در مورد آن بیعدالتی واضح صورت گرفته است.
پاسخ اداره ملی امتحانات در مورد استثنا قراردادن ولایت کابل این است که این اداره یک اداره اجرایی است و طرحیکه به این اداره داده میشود تنها تطبیق میکند: «در این مورد چیزی گفته نمیتوانم که عدالت است یا نه، چون این موضوع در کابینه کشور فیصله شده است. بنابراین ما در این موضوع چیزی گفته نمیتوانیم.»
دانشگاههای سهمیهبندیشده؛ تعداد سهم ولایتها و نمره کامیابشدگان سهمیهبندی چند است؟
بررسیهای اطلاعات روز نشان میدهد سهمیهبندی در کانکور 1397-1398 در شش رشته مورد نیاز انکشاف متوازن طب، انجنیری، حقوق، اقتصاد، زراعت و کمپیوتر ساینس در 14 دانشگاه (علوم طبی کابل، کابل، البیرونی، بلخ، بامیان، هرات، قندهار، قندوز، ننگرهار، پکتیا، پروان، پولیتخنیک، شیخ زاید خوست و تخار) انجام شده است.
بررسی سهم ولایتها نشان میدهد در کانکور سال 1397-1398، سهم دادهشده برای تمام ولایتها کمتر از سهمیست که در طرح سهمیهبندی برای هر ولایت در نظر گرفته شده بود. با این تفاوت که سهم برخی ولایتها خیلی نزدیک به سهمیست که برای آن ولایت در نظر گرفته شده بود، اما برای برخی ولایات دیگر تفاوت سهم در نظر گرفته شده و سهم داده شده، زیاد است. بهعنوان نمونه برای ولایت قندهار 188 سهم در نظر گرفته شده بود، اما با تفاوت چهار عدد، 184 سهم داده شده است. برای ولایت غزنی 235 سهم در نظر گرفته شده بود، اما با تفاوت 82 رقم 153 سهم داده شده است. همچنان برای ولایت لوگر 89 سهم در نظر گرفته شده بود که با تفاوت پنج عدد 84 سهم داده شده است. برای ولایت فاریاب 151 سهم در نظر گرفته شده بود، اما با تفاوت 56 عدد 95 سهم داده شده است.
پاسخ اداره ملی امتحانات این است که داوطلبان در از آزمون کانکور 1397-1398 از سهمیههای ولایتی استفاده نکردهاند، بنابراین ظرفیت مخصوص سهمیهبندی خالی مانده است. اگر چنین بوده، داوطلبان کانکور برخی ولایتها در انتخاب کد رشتهها بیشتر و داوطلبان کانکور برخی ولایتهای دیگر کمتر از سهمیهبندی استفاده کردهاند.
همچنان تحلیل آماری نمرههای کسانیکه براساس سهمیه وارد دانشکدههای مورد نیاز توسعه متوازن (طب، انجنیری، حقوق، اقتصاد، زراعت و کمپیوتر ساینس) در 14 دانشگاه شدهاند، نشان میدهد که نمرههای آنان بهصورت قابل ملاحظه کمتر از کسانیست که بدون سهمیه به این دانشکدهها کامیاب شدهاند.
براساس طرح سهمیهبندی کانکور و جدولهای سهم ولایتها که اطلاعات روز به آن دست یافته، ولایت نورستان در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و ننگرهار 42 سهم داشته، اما از 257 داوطلب کانکور 26 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع هیچ کسی بالای 260 نمره نگرفتهاند و 19 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند. از جمله دو برادر به نام اسدالله فرزند ولیمحمد ولدیت محمدافضل با نمره 244.0740 به دانشکده طب دانشگاه علوم طبی کابل و حیاتالله فرزند ولیمحمد ولدیت محمدافضل با نمره 194.5640 به دانشکده ستوماتولوژی پوهنتون علوم طبی کابل ابوعلی ابن سینا کامیاب شدهاند. 18 نفر دیگر بین 161 تا 255 نمره گرفتهاند و عمدتا در رشتههای طب و انجنیری دانشگاه ننگرهار کامیاب شدهاند.
در این طرح برای ولایت هلمند در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و قندهار 141 سهم در نظر گرفته شده بود، اما بررسی نتیجهی کانکور سال 1397-1398 نشان میدهد که از یکهزار و 886 داوطلب کانکور این ولایت، 116 نفر براساس سهمیه به این دانشگاهها راه یافتهاند. از جمع 116 نفر تنها چهار نفر بالای 300 نمره و 52 تن پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
سهمیه ولایت بلخ در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و بلخ 178 سهم بوده، اما از 13 هزار و 225 داوطلب 152 نفر براساس سهمیه به این دانشگاهها راه یافتهاند. از جمع 152 نفر، 11 تن بالای 300 نمره و 76 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
برای ولایت بامیان در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل، البیرونی، بامیان و پروان 77 سهم در نظر گرفته شده بود، اما از چهار هزار و 167 داوطلب کانکور، 60 نفر براساس سهمیه به این دانشگاهها راه یافتهاند. از جمع 60 نفر تنها دو نفر بالای 300 نمره و 26 تن دیگر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
برای ولایت غزنی در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل، پکتیا و شیخ زاید خوست 235 سهم در نظر گرفته شده بود، اما از هفتهزار و 269 داوطلب، 153 نفر براساس سهمیه به این دانشگاهها راه یافتهاند. از جمع 153 نفر، چهار نفر بالای 300 نمره و 103 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
برای ولایت قندهار در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و قندهار 188 سهم در نظر گرفته شده بود، اما از سههزار و 497 داوطلب 184 نفر براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از جمع 184 نفر، سه نفر بالای 300 نمره و 49 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
برای ولایت هرات در دانشگاهها کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و هرات 232 سهم در نظر گرفته شده بود، اما از 10 هزار و 105 داوطلب 196 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این 196 نفر 33 نفر بالای 300 نمره و تنها 21 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
برای ولایت ننگرهار در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و ننگرهار 247 سهم در نظر گرفته شده بود، اما از 12 هزار و 118 داوطلب، 228 نفر براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع 17 نفر بالای 300 نمره و 71 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
برای ولایت جوزجان در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و بلخ 87 سهم در نظر گرفته شده بود، اما از سههزار و 714 داوطلب، 50 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع هیچ کس بالای 300 نمره نگرفتهاند و 21 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
برای ولایت بغلان در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل، تخار و قندوز 74 سهم درنظر گرفته شده بود، اما از پنجهزار و 958 داوطلب، 57 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع تنها یک نفر بالای 300 نمره و 35 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت دایکندی در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل، البیرونی، بامیان و پروان 77 سهم داشته، اما از سههزار و 398 داوطلب 60 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع شش نفر بالای 300 نمره و 20 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت میدان وردک در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و شیخ زاید خوست 123 سهم داشته، اما از سههزار و 642 داوطلب، 63 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع تنها دو نفر بالای 300 نمره و 30 نفر دیگر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت کاپیسا در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و البیرونی و پروان 57 سهم داشته، اما از سههزار و 408 داوطلب، 56 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع چهار نفر بالای 300 نمره و 21 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت لوگر در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و پکتیا 89 سهم داشته، از سههزار و 101 داوطلب 84 تن براساس سهیمه وارد دانشگاهها شدهاند. از این جمع تنها دو نفر بالای 300 نمره و 41 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت پنجشیر در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل، البیرونی و پروان 36 سهم داشته، اما از یکهزار و 531 داوطلب 28 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع هیچ کس بالای 300 نمره نگرفتهاند و 12 نفر دیگر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت پکتیکا در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و شیخ زاید خوست 101 سهم داشته، اما از 973 داوطلب 76 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع تنها یک نفر بالای 300 نمره و 24 تن پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت تخار در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل، تخار، البیرونی و قندوز 79 سهم داشته، اما از هفتهزار و 773 داوطلب، 63 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع شش نفر بالای 300 نمره و 35 نفر دیگر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت خوست در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و شیخ زاید خوست 123 سهم داشته، اما از چهارهزار و 775 داوطلب 105 نفر براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع شش نفر بالای 300 نمره و 31 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند.
ولایت پکتیا در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و پکتیا 109 سهم داشته، اما از سههزار و 52 داوطلب 90 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع تنها یک نفر بالای 300 نمره و 34 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت بدخشان در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل، تخار و قندوز 79 سهم داشته، اما هشتهزار و 616 داوطلب 71 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع هفت نفر بالای 300 نمره و 37 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت ارزگان در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و قندهار 59 سهم داشته، اما از 553 داوطلب 47 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع تنها یک نفر بالای 300 نمره و 27 نفر دیگر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت زابل در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و قندهار 59 سهم داشته، اما از 518 داوطلب، 54 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع هیچ کس بالای 300 نمره نگرفتهاند و 29 نفر دیگر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت بادغیس در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و هرات 64 سهم داشته، اما از 508 داوطلب کانکور، 45 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع دو نفر بالای 300 نمره و هفت نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت لغمان در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و ننگرهار 80 سهم داشته، از دوهزار و 327 داوطلب کانکور 61 تن براساس سهمیه به این دانشگاهها راه یافتهاند. از این جمع شش نفر بالای 300 نمره و 14 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت غور در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و هرات 85 سهم داشته، اما از یکهزار و 732 داوطلب کانکور 53 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع 10 نفر بالای 300 نمره و تنها هشت نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت قندوز در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل، تخار، پکتیا و قندوز 79 سهم داشته، اما از پنجهزار و 438 داوطلب، 74 تن براساس سهمیه به این دانشگاهها راه یافتهاند. از این جمع تنها یک نفر بالای 300 نمره و 41 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت سرپل در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و بلخ 87 سهم داشته، اما از یکهزار و 724 داوطلب کانکور، 48 تن براساس سهمیه به این دانشگاهها راه یافتهاند. از این جمع سه نفر بالای 300 نمره و 22 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت کنر در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و ننگرهار 80 سهم داشته، اما از سههزار و 207 داوطلب، 68 تن براساس سهمیه به این دانشگاهها راه یافتهاند. از این جمع تنها دو نفر بالای 300 نمره و 28 نفر دیگر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت سمنگان در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و بلخ 72 سهم داشته، اما از یکهزار و 973 داوطلب، 52 تن براساس سهمیه به این دانشگاهها راه یافتهاند. از این جمع پنج نفر بالای 300 نمره و 22 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت فاریاب در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و بلخ 151 سهم داشته، اما از سههزار و 794 داوطلب کانکور، 96 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع شش نفر بالای 300 نمره و 28 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت پروان در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل البیرونی و پروان 84 سهم داشته، اما از چهارهزار و 638 داوطلب کانکور، 74 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع سه نفر بالای 300 نمره و 33 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت فراه در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و هرات 79 سهم داشته، اما از یکهزار و 516 داوطلب کانکور 51 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع هشت نفر بالای 300 نمره و تنها 9 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
ولایت نیمروز در دانشگاههای کابل، پولیتخنیک، علوم طبی کابل و هرات 37 سهم داشته، اما از 570 داوطلب کانکور، 28 تن براساس سهمیه وارد این دانشگاهها شدهاند. از این جمع چهار نفر بالای 300 نمره و هشت نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
طب و انجنیری؛ سهم ولایات در رشتههای طلایی چند است؟
اطلاعات روز برای ارائه تصویر روشنتر از سهمیهبندی کانکور افغانستان، سهم هر ولایت در دانشکدههای طب و انجنیری دانشگاههای که در آن سهمیهبندی اجرا شده و نمرههای کسانی را که براساس سهمیه وارد این دو دانشکده شدهاند، بررسی کرده است.
در دانشکدههای طب و انجنیری دانشگاههای که سهمیهبندی در آن اجرا شده (علوم طبی کابل، کابل، شیخ زاید خوست، قندهار، البیرونی، هرات، بلخ، پکتیا، ننگرهار، تخار) از ولایتهای بامیان، ارزگان، بغلان، زابل، غور، کاپیسا و میدان وردک، 21-21 نفر کامیاب شدهاند. از بادغیس 18 نفر، از بدخشان 24 نفر، از بلخ 42 نفر، از پروان 30 نفر، از پکتیا 33 نفر، از پکتیکا 28 نفر، از پنجشیر 12 نفر، از تخار 26 نفر، از جوزجان 15 نفر، از خوست 32 نفر، از دایکندی 16 نفر، از سرپل 17 نفر، از سمنگان 17 نفر، از غزنی 68 نفر، از قندوز 25 نفر، از قندهار 75 نفر، از لوگر 32 نفر، از ننگرهار 80 نفر، از نورستان 14 نفر، از هلمند 52 نفر، از فاریاب 34 نفر، از فراه 17 نفر، از نیمروز 10 نفر، از لغمان 23 نفر، از هرات 65 نفر و از کنر 27 نفر براساس سهمیه کامیاب شدهاند.
این آمارها نشان میدهد که سهم هر ولایت در دانشکدههای طب و انجنیری که رشتهی مهم در راستای توسعه متوازن است، براساس نفوس و تعداد داوطلبان کانکور هر ولایت نیست.
دانشکدهها طب عمومی و ستوماتولوژی دانشگاه علوم طبی کابل در جدول کد رشتهی دانشگاهها و مؤسسات تحصیلات عالی دولتی برای امتحان کانکور سال 1397-1398 خورشیدی ظرفیت جذب 290 دانشجوی جدید را داشته، اما 358 داوطلب در این دانشکدهها کامیاب شدهاند. از این جمع 66 نفر آنان کسانیاند که براساس سهمیه کامیاب شدهاند. از این 66 داوطب 20 داوطلب پایینتر از 270 نمره و سه نفر آنها حتا پایینتر از 200 نمره گرفتهاند. درحالیکه پایینترین نمره کامیابشدگان بدون سهمیهبندی در طب عمومی 320.5 در ستوماتولوژی 308.5 بوده است.
دانشکدهی طب دانشگاه هرات ظرفیت جذب 132 دانشجوی جدید را داشته، اما از 176 نفری که در این دانشکده کامیاب شدهاند، از 44 تن آنها 22 تن از هرات، 3 نفر از نیمروز، 6 نفر از فراه، 8 نفر از غور و 5 نفر از بادغیس کسانیاند که براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند. برخلاف دانشکده طب دانشگاههای دیگر، اکثر کسانیکه براساس سهمیه در دانشکده طب دانشگاه هرات کامیاب شدهاند، نمرههایشان بالای 300 اند و تنها سه نفر پایینتر از 300 نمره گرفتهاند.
دانشکده طب دانشگاه ننگرهار در جدول کد رشتهی دانشگاه و مؤسسات تحصیلات عالی دولتی برای امتحان کانکور سال 1397-1398 خورشیدی ظرفیت جذب 132 دانشجوی جدید را داشته، اما 179 نفر در این دانشکده کامیاب شدهاند. از 44 تن آنان 26 نفر از ننگرهار، 7 نفر از کنر، 7 نفر از لغمان و 4 نفر از نورستان کسانیاند که براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند. از این جمع 22 نفر بالای 300 نمره و هفت تن آنها پایینتر از 270 نمره گرفتهاند.
دانشکده طب دانشگاه شیخ زاید خوست ظرفیت جذب 107 دانشجوی جدید را داشته، اما 143 تن در این دانشکده کامیاب شدهاند. 36 نفر براساس سهمیه از ولایتهای پکتیکا (6 نفر)، خوست (7 نفر)، غزنی (16 نفر) و وردک (7 نفر) وارد این دانشکده شدهاند. از جمع 36 نفر، 16 نفر بالای 290 نمره و 20 نفر دیگر پایینتر از 290 تا 264 نمره گرفتهاند.
دانشکده طب دانشگاه قندهار ظرفیت جذب 107 دانشجوی جدید را داشته، اما 146 نفر در این دانشکده کامیاب شدهاند. 36 نفر براساس سهمیه از ولایتهای قندهار (16 نفر)، ارزگان (چهار نفر)، زابل (چهار نفر) و هلمند (12 نفر) کامیاب شدهاند که از این جمع تنها چهار نفر بالای 300 نمره و 13 نفر دیگر پایینتر از 270 نمره گرفتهاند.
دانشکده طب دانشگاه بلخ ظرفیت جذب 107 دانشجوی جدید را داشته، اما 142 نفر در این دانشکده کامیاب شدهاند. 35 تن براساس سهمیه از ولایتهای بلخ (9 نفر)، بدخشان (7 نفر)، جوزجان (4 نفر)، سرپل (4 نفر)، سمنگان (3 نفر) و فاریاب (8 نفر) وارد این دانشگاه شدهاند. برخلاف دانشکده طب دانشگاه قندهار، از جمع 35 نفریکه براساس سهمیه آمدهاند، 25 نفر بالای 300 نمره گرفتهاند و هیچ کس پایینتر از 275 نمره نگرفتهاند.
دانشکده طب دانشگاه البیرونی ظرفیت جذب 98 دانشجوی جدید داشته، اما 139 تن در این دانشکده کامیاب شدهاند که از این جمع 41 نفر از ولایتهای بامیان (7 نفر)، پروان (10 نفر)، پنجشیر (3 نفر)، تخار (7 نفر)، دایکندی (7 نفر) و کاپیسا (7 نفر) براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند. از این جمع 10 نفر بالای 300 نمره و تنها سه نفر پایینتر از 270 نمره گرفتهاند. 29.4 درصد این دانشکده براساس سهمیه پر شده است.
دانشکده طب دانشگاه پکتیا ظرفیت جذب 122 دانشجوی جدید را داشته، اما 148 نفر در این دانشکده کامیاب شدهاند که 24 نفر آنها از ولایتهای پکتیا (6 نفر)، بغلان (6 نفر)، قندوز (7 نفر) و لوگر (5 نفر) براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند. از این جمع هیچ کس بالای 300 نمره نگرفته و نمرههای اخذشده بین 298 تا 262 است. 16 درصد ظرفیت جذب این دانشکده براساس سهمیه پر شده است.
دانشکده انجنیری دانشگاه کابل ظرفیت جذب 410 دانشجوی جدید را داشته، اما 443 نفر به این دانشکده کامیاب شدهاند. از آن جمله 27 نفر براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند که از این جمع تنها سه نفر بالای 300 نمره و شش نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند. اما برای ولایتهای فاریاب، فراه، نیمروز، لغمان، هرات و کنر در دانشکده انجنیری دانشگاه کابل سهم داده نشده است.
دانشگاه پولیتخنیک کابل ظرفیت جذب یکهزار و 497 دانشجوی جدید را داشته، اما یکهزار و 467 نفر در این دانشکده کامیاب شدهاند که ظرفیت آن به اندازهی 30 نفر پایین آورده شده است. 88 نفر براساس سهمیه وارد این دانشگاه شدهاند که از میان آنها، تنها دو نفر بالای 300 نمره و 76 نفر دیگر پایینتر از 270 نمره گرفتهاند.
در دانشگاه پولیتخنیک بهجز ولایت کابل 33 ولایت دیگر از سهمیهبندی کانکور بهره برده است، اما با سهمهای متفاوت. این در حالیست که در زمان اعلام طرح سهمیهبندی کانکور وزارت تحصیلات عالیه گفته بود که ظرفیت چهار دانشگاه مرکز در رقابت عمومی کانکور گذاشته میشود، اما یک-یک کرسی جدیدالشمول در رشتههای مورد نیاز انکشاف متوازن سهم هر ولایت در نظر گرفته میشود.
در دانشگاه پولیتخنیک برای ولایتهای ارزگان، تخار، غزنی، ننگرهار، هلمند چهار-چهار سهم، برای ولایتهای بامیان، پروان پکتیا، پکتیکا، جوزجان، دایکندی، سمنگان، فاریاب، کاپیسا، قندوز، قندهار، کنر، لوگر و هرات سه-سه سهم، برای ولایتهای بدخشان، بغلان، بلخ، پنجشیر، خوست، زابل، سرپل، فراه، لغمان، نورستان، نیمروز و میدان وردک دو-دو سهم و برای ولایتهای بادغیس و غور یک-یک سهم داده شده است.
دانشکده انجنیری دانشگاه هرات در سال 1397-1398 خورشیدی ظرفیت جذب 210 دانشجوی جدید را داشته، اما 276 نفر به این دانشکده کامیاب معرفی شدهاند. 66 داوطلب براساس سهمیه از ولایتهای هرات (38 نفر)، بادغیس (9 نفر)، غور (9 نفر)، فراه (هفت نفر) و نیمروز (سه نفر) وارد این دانشکده شدهاند. هیچ یک از این افراد بالای 300 نمره نگرفتهاند و 57 نفر پایینتر از 270 نمره گرفتهاند.
دانشکده انجنیری دانشگاه ننگرهار ظرفیت جذب 246 دانشجوی جدید را داشته، اما 329 نفر در این دانشکده کامیاب شدهاند. از 79 داوطلب 47 نفر از ننگرهار، 15 نفر از کنر، 5 از نورستان و 12 نفر از لغمان براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند. کسانیکه براساس سهمیه در این دانشکده کامیاب شدهاند هیچ یک بالای 300 نمره نگرفتهاند و 27 نفر حتا پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
دانشکده انجنیری دانشگاه شیخ زاید خوست ظرفیت جذب 164 دانشجوی جدید را داشته، اما 211 داوطلب در این دانشگاه کامیاب شدهاند. 45 داوطلب براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند که برخلاف دانشکده طب این دانشگاه این افراد تنها از ولایتهای خوست (20 نفر)، پکتیکا (16 نفر) و وردک (9 نفر) اند. همهی کسانیکه براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند پایینتر از 300 نمره (بین 286 الی 158 نمره) گرفتهاند. هشت نفر حتا پایینتر از 200 نمره گرفتهاند. خلاف طرح 21 درصد این دانشکده براساس سهمیه پر شده است.
ظرفیت دانشکده انجنیری دانشگاه قندهار ظرفیت جذب 364 دانشجوی جدید را داشته، اما 463 داوطلب در این دانشکده کامیاب شدهاند. 108 نفر براساس سهمیه از ولایتهای قندهار (53)، ارزگان (10 نفر)، زابل (12 نفر) و هلمند (33 نفر) در این دانشکده کامیاب معرفی شدهاند. کسانیکه براساس سهمیه به این دانشکده راه یافتهاند، هیچ کس بالاتر از 275 نمره نگرفته و 42 نفر پایینتر از 200 نمره گرفتهاند.
دانشکده انجنیری دانشگاه بلخ ظرفیت جذب 371 دانشجوی جدید را داشته، اما 382 تن کامیاب شدهاند. 70 تن براساس سهمیه از ولایتهای بلخ (28 نفر)، جوزجان (5 نفر)، سرپل (8 نفر)، سمنگان (8 نفر) و فاریاب (21 نفر) وارد این دانشکده شدهاند. از جمع 70 تن تنها پنج نفر بالاتر از 275 و پایینتر از 300 نمره گرفتهاند و بقیه از 275 پایین تا 152 نمره اخذ کردهاند. 18 درصد این دانشکده براساس سهمیه پر شده است.
دانشکده انجنیری دانشگاه پکتیا ظرفیت جذب 297 دانشجوی جدید را داشته، اما 375 نفر در این دانشگاه کامیاب شدهاند که از آن جمله 87 تن از ولایتهای پکتیا (21 نفر)، غزنی (45 نفر)، و لوگر (21 تن) براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند. از این جمع تنها 10 تن بین 240 تا 270 نمره گرفتهاند، بقیه همه از 240 به پایین تا 154 نمره گرفتهاند.
دانشکده انجنیری دانشگاه البیرونی ظرفیت جذب 134 دانشجوی جدید داشته، اما 174 تن در این دانشکده کامیاب شدهاند که از این میان، 37 تن از ولایتهای بامیان (8 نفر)، پروان (14 نفر)، پنجشیر (4 نفر)، دایکندی (3 نفر) و کاپیسا (8 نفر) براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند. از جمع کسانیکه براساس سهمیه کامیاب شدهاند، هیچ کس بالای 300 نمره نگرفتهاند. تنها دو نفر بالای 270 نمره گرفته و بقیه از 270 به پایین تا 164 نمره گرفتهاند.
دانشکده انجنیری دانشگاه تخار ظرفیت جذب 130 دانشجوی جدید داشته، اما 176 تن در این دانشکده کامیاب شدهاند، از آن جمله 46 تن از ولایتهای بدخشان (12 نفر)، بغلان (10 نفر)، تخار (12 نفر) و قندوز (12 نفر) براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند. از این جمع تنها 10 نفر بین 274 و 251 نمره گرفته و بقیه پایینتر از 251 تا 150 نمره گرفتهاند. 26.1 درصد این دانشکده براساس سهمیه پر شده است.
آیا سهمیهبندی کانکور بیشتر از همه به نفع کوچیها است؟
در طرح سهمیهبندی کانکور، افغانستان به هشت زون تقسیم شده بود و کوچیها شامل هر زون هستند و میتوانند از هر زون در سهمیهبندی کانکور سهم داشته باشند. معلوم نیست که از سهم هر ولایت در زون مربوطه چقدر به کوچیها میرسد، اما یک تعریف واضح نیز در مورد سهم کوچیها در امتحان کانکور وجود ندارد. همچنان کوچیها در پارلمان افغانستان 10 کرسی سهم دارند که اگر دادن سهم نظر به سهم در پارلمان باشد، باید به آنان در حدود 170 سهم داده شود.
در همین حال یک مکتوب جدید ریاست عمومی انسجام امور کوچیها به اداره ملی امتحانات که بهدست اطلاعات روز رسیده، نشان میدهد که میان وزارت تحصیلات عالی، اداره ملی امتحانات و اداره انسجام کوچیها در مورد شمولیت کوچیها در سهمیه 25 درصدی کانکور یک توافقنامهای وجود دارد. این مکتوب با شماره 627 به تاریخ 30/10/1398 از ریاست عمومی انسجام کوچیها به اداره ملی امتحانات فرستاده شده است.
در این مکتوب آمده که برای تطبیق بند 13 مصوبه شماره یک تاریخ 17/3/1397 شورای عالی امور کوچیها و بیجاشدگان داخلی به ریاست رییسجمهور غنی که در آن در رابطه به شمولیت فارغان صنوف دوازدهم کوچیها در سهمیه 25 درصدی کانکور تذکر رفته، نشستهای متعددی به اشتراک معین وزارت تحصیلات، رییس اداره ملی امتحانات و رهبری اداره انسجام امور کوچیها برگزار شده است.
در این نشستها تصمیم گرفته شده که اداره انسجام امور کوچیها فهرست تمامی فارغان صنوف دوازدهم کوچیها را جمعآوری و با اداره ملی امتحانات شریک سازند. اداره ملی امتحانات با در نظرداشت طرزالعمل سهمیه 25 درصد هر ولایت در کانکور زون مربوطه جوانان کوچی را شامل این سهمیه کند.
یکی از فیصلهها این است که «اداره ملی کانکور [امتحانات] و وزارت تحصیلات عالی با در نظر داشت تعداد فارغان کوچیها و ولایات هر زون، سهمیههای ولایتی را تعیین خواهد کرد.» این بند فیصله نشان میدهد که برای هر ولایت نخست نظر به تعداد فارغان کوچیها و سپس فارغان دیگر سهم داده شود. بهعنوان نمونه، اگر در ولایتی فارغان کوچیها کم باشد، سهم آن ولایت در کل نیز کم است، اما اگر در ولایتی تعداد فارغان کوچیها بیشتر باشد، سهم آن ولایت نیز بیشتر باشد.
همچنان در بند دیگر این مکتوب آمده که برای تطبیق این مصوبه در کدهای ولایتی پارچه امتحان کانکور بر علاوه اسم ولایت، هویت کوچیبودن داوطلبان نیز در بالای پارچه ذکر شود. این مسأله نشاندهنده آن است که در سهم ولایتها در کانکور افغانستان، کوچیها در هشت زون سهم مشخصتر نسبت به بقیه شهروندان افغانستان دارند.
در اخیر این مکتوب اشاره شده بهدلیل اینکه تعداد فارغان صنوف دوازدهم کوچیها نظر به فارغان ولایتها بسیار اندک است، بنابراین رقابتشان در سهمیه ولایتی چانس بیشتر برایشان مساعد میکند، بنابراین از سهمیه مشخصشان –که در گذشته و جود داشت- صرفنظر شد. این بخش مکتوب نشان میدهد که پیش از این نیز کوچیها در کانکور افغانستان سهمیه مشخص داشته و چون طرح جدید سهمیهبندی بیشتر از سهمیه قبلی به نفع کوچیها است، از سهمیه قبلی صرفنظر شده است.
مسئولان اداره ملی امتحانات در پاسخ این مکتوب دستور دادهاند که «مدیریت محترم تنظیم ظرفیت و ارسال نتایج: در زمان ترتیب کد رشته مخصوص هر ولایت موضوع فوق را در نظر داشته، اجراآت بهموقع صورت گیرد.»
سخنگوی اداره ملی امتحانات میگوید که در طرح سهمیهبندی سهم کوچیها نسبت به دیگر شهروندان افغانستان بیشتر نیست و به کوچیها کدام سهم خاصی داده نشده است: «در کد رشتهها هیچ سهمی به نام کوچی ثبت نیست. کوچیها در زون مربوطه خود می توانند سهم بگیرند. یک کوچی نمیتواند از چند زون سهم بگیرد.»
هرچند سخنگوی اداره ملی امتحانات میگوید که در کد رشتهها، سهمی برای کوچیها مشخص نشده است، اما در این مکتوب آمده که در کدهای ولایتی پارچه امتحان کانکور به اضافهی اسم ولایت، هویت کوچیبودن داوطلبان نیز در بالای پارچه ذکر شود. همچنان اداره ملی امتحانات در پاسخ به این مکتوب گفته که در زمان ترتیب کد رشته مخصوص هر ولایت این موضوع در نظر گرفته شود.
دوستمحمد فیضی میگوید که محتوای این مکتوب مطابق فیصله کابینه در راستای سهمیهبندی کانکور نیست و بنابراین مرعیالاجرا نمیباشد: «با قوانین، مقرارت و طرزالعملهای اداره همخوانی نمیداشته باشد. در طرزالعمل اداره کانکور برای فارغان کوچیها سهمی داده نشده و مطابق این مکتوب اجراآتی صورت نگرفته و نمیگیرد.»
بالابردن نامتوازن ظرفیت دانشکدهها برای جذب دانشجویان جدید
از سوی دیگر بررسیها نشان میدهد که ظرفیت جذب دانشکدههای که در آن سهمیهبندی اجرا شده، بهصورت ناهمسان بالا برده شده است. ظرفیت برخی دانشکدهها نظر به تعداد کسانیکه براساس سهمیه در کانکور 1397-1398 در آن دانشکدهها کامیاب شدهاند، بالا برده شده است، اما ظرفیت برخی دانشکدههای دیگر بیشتر از تعداد کامیابشدگان سهمیهبندی بالا برده شده است.
بهعنوان نمونه، دانشکدههای طب عمومی و ستوماتولوژی دانشگاه علوم طبی کابل در جدول کد رشتهی دانشگاهها و مؤسسات تحصیلات عالی دولتی برای امتحان کانکور سال 1397-1398 خورشیدی ظرفیت جذب 290 دانشجوی جدید را داشته، اما 358 داوطلب در این دانشکدهها کامیاب شدهاند. از این جمع، 66 داوطلب کسانیاند که براساس سهمیه کامیاب شدهاند. ظرفیت این دو دانشکده دو کرسی بیشتر از تعداد کامیابشدگان سهمیهبندی بالا برده شده است. معلوم نیست این دو نفر کیهایند و چگونه به دانشگاه طبی کابل کامیاب معرفی شدهاند.
دانشکده انجنیری دانشگاه کابل ظرفیت جذب 410 دانشجوی جدید را داشته، اما 443 نفر به این دانشکده کامیاب شدهاند. از آن جمله 27 نفر براساس سهمیه وارد این دانشکده شدهاند. ظرفیت این دانشکده به اندازهی شش نفر بیشتر از کامیابشدگان سهمیهبندی بالا برده شده است.
دانشکدهی طب دانشگاه هرات ظرفیت جذب 132 دانشجوی جدید را داشته، اما از 176 داوطلب در این دانشکده کامیاب شدهاند که 44 تن آنان کامیابشدگان سهمیهبندیاند. برخلاف دانشکده طب دانشگاه هرات، ظرفیت دانشکده طب دانشگاه ننگرهار بیشتر از تعداد کامیابشدگان سهمیهبندی بالا برده شده است. دانشکده طب دانشگاه ننگرهار ظرفیت جذب 132 دانشجوی جدیدالشمول را داشته، اما 179 نفر در این دانشکده کامیاب شدهاند که 44 تن کامیابشدگان سهمیهبندی اند. یعنی باید 176 تن در این دانشکده کامیاب میشدند، اما سه نفر بیشتر از مجموع ظرفیت در نظر گرفته شده و تعداد کامیابشدگان سهمیهبندی در این دانشکده کامیاب شدهاند که معلوم نیست این افراد کیهایند و چگونه بیشتر از ظرفیت دانشکده کامیاب معرفی شدهاند.
برخلاف دانشکدههای طب و انجنیری، ظرفیت دانشگاه پولیتخنیک کابل پایین آورده شده است. این دانشگاه ظرفیت جذب یکهزار و 497 دانشجوی جدید را داشته، اما یکهزار و 467 نفر داوطلب در این دانشکده کامیاب شدهاند که 88 تن آنان کامیابشدگان سهمیهبندیاند. مجموع ظرفیت در نظر گرفتهشده و کامیابشدگان سهمیهبندی 585 میشود؛ یعنی باید ظرفیت این دانشکده همانند بیشتر دانشکدههای دیگر به اندازه 88 بلند برده میشد، اما برعکس به اندازهی 30 سیت، ظرفیت جذب این دانشگاه پایین آورده شده است.
اداره ملی امتحانات میگوید که وقتی طرح جدید اجرایی شد مطابق سهمیهبندی، ظرفیت جذب دانشکدههای مورد نیاز انکشاف متوازن بالا برده شد. دوستمحمد فیضی در مورد پایین آوردن ظرفیت دانشگاه پولیتخنیک میگوید که به نسبت تقاعد شماری از استادان این دانشگاه در سال گذشته، کمبود ظرفیت گنجایشی و لابراتوار مسئولان این دانشگاه ظرفیت آن را پایین آوردند: «چیزی است که به سهمیهبندی ارتباط ندارد.»
نوت: آقای گوگلر در تحلیل آماری دیتای نتایج کانکور سال 1397-1398 و تهیه گرافها برای تهیه این گزارش با اطلاعات روز همکاری کرده است.
{ انتهای متن }